Focus@: SP-PHN Kukulka voor een vlucht naar de vrijheid

Registratie: SP-PHN
Type: Eugeniusz Pieniążek Kukulka
Constructienummer: 1
Eigenaar: Muzeum Lotnictwa Polskie
Locatie: Krakau (Polen), 3 oktober 2012
Bijzonderheden: Wie vaker deze weblog bezoekt weet dat ik vaak probeer het verhaal achter een vliegtuig te vertellen. Nou, ik heb weer een bijzonder verhaal! Die gaat over de SP-PHN Kukulka. Dit toestel is gebouwd door de in 1934 geboren Poolse ingenieur Eugeniusz Pieniążek. Hij was één van de betere piloten die Polen kende in de jaren ’60. Pieniążek werkte bij het zweefvliegcentrum in Leszno in Polen.
Vanuit die hoedanigheid was hij in de gelegenheid om met Poolse zweefvliegtuigen demonstraties in Zweden te geven. Op die manier maakte Pieniążek kennis met contacten in de Westerse wereld.
De Poolse geheime dienst vond dat allemaal maar niets en zij hielden Pieniążek dan ook scherp in de gaten. Men was bang dat hij misschien wel naar het Westen zou willen vluchten.
Naar verloop van tijd was Pieniążek dit dermate zat dat hij inderdaad plannen maakte om Polen te ontvluchten.
Alleen hoe moest hij dit doen? Een paspoort kon hij als gewone burger niet krijgen om zo naar het Westen te reizen. Hij zou een vliegtuig bij zijn vliegclub kunnen stelen en daarmee naar het buitenland vliegen, maar dat maakte van hem een dief en dat wilde hij niet. Bovendien wilde hij bij zijn vlucht niemand in gevaar brengen.
Uiteindelijk besloot hij om dan maar zelf een vliegtuig te ontwerpen en te bouwen. Dat deed hij eerst in zijn flat, op de eerste verdieping! Voor het toestel werden diverse onderdelen van oude (zweef)vliegtuigen gebruikt. De motor kwam uit een Piper J3C Cub. Toen het vliegtuig bijna klaar was heeft hij het naar het dichtstbijzijnde vliegveld gebracht en heeft hij het laten inschrijven met de registratie SP-PHN. Op 10 augustus 1971 was het toestel vliegklaar.
De overheden waren eigenlijk best verguld met Pieniążek zijn initiatief. Men kon mooi pochten met het feit dat een brave burger onder het communistische systeem in zijn vrije tijd toch maar mooi een vliegtuig kon bouwen. Om zijn echte doel te verhullen bezocht Pieniążek in 1971 zelfs een paar vliegevenementen in Polen met zijn toestel.
Op 13 september 1971 vond Pieniążek dat het tijd was om zijn vluchtplan ten uitvoer te brengen. Hij vloog alleen niet direct naar Zweden. Dat zou te gevaarlijk zijn met een sterke Russische luchtverdediging boven de Balische zee. Hij zou dan prompt de kans gelopen hebben om neergeschoten te worden. Zijn reisdoel werd daarom Joegoslavië. Dit land was niet geheel onder invloed van Rusland en Pieniążek verwachtte dat hij daar niet direct teruggestuurd zou worden. Hij moest dan alleen nog wel even over Tsjecho-Slowakije en Hongarije vliegen…
Voor zijn vlucht kon hij maar een paar kleine spullen meenemen. Ook was de cockpit zo klein en krap dat hij zijn benen nauwelijks kon bewegen. Door de lange vlucht en als gevolg van een slechte doorbloeding gedurende zijn vlucht naar Joegoslavie heeft Pieniążek dan ook blijvend letsel aan zijn been opgelopen.
De vlucht slaagde wonderwel, onder andere door overal laag te blijven vliegen! Al werd Pieniążek wel gearresteerd bij zijn landing in Subotica (tegenwoordig in Servië). Hij verdween voor 7 maanden in de cel maar mocht daarna toch vertrekken, mits hij beloofde nooit meer in Joegoslavië terug te komen. Via Oostenrijk is Pieniążek toen uiteindelijk bij zijn reisdoel Zweden terechtgekomen. Hier heeft hij geprobeerd een nieuw leven op gebouwd.
Pieniążek slaagde er in om uiteindelijk ook zijn familie naar Zweden over te laten komen. Zijn vliegtuig stond altijd nog in Servië. Een jaar na zijn bijzondere vlucht heeft hij, zei het met veel moeite, zijn Kukulka los weten te krijgen van de Joegoslavische autoriteiten. Met de vleugels op het dak van zijn auto en de romp aan de trekhaak is hij hiermee toen naar Zweden gereden.
In 1990 heeft Pieniążek zijn vliegtuig weer luchtwaardig gemaakt. Later, in 1993 is Pieniążek met zijn familie weer teruggekeerd naar het inmiddels vrije Polen. De daaropvolgende 12 jaar bleef zijn toestel werkloos in een Poolse hangaar staan. Na al die jaren vloog Pieniążek uiteindelijk in 2005 op een laatste vlucht met zijn toestel naar Krakau. Hier heeft hij het toestel geschonken aan het luchtvaartmuseum aldaar. En daar staat het kistje nu ten toon gesteld als een icoon van het tijdperk van het ijzeren gordijn.