N18V Beech D17S Staggerwing in restauratie op Midden-Zeeland

Midden-Zeeland, 15 september 2020 – In Europa is het vliegveld Midden-Zeeland “the place to be” als het gaat om één van de mooiste dubbeldekkers die ooit ontworpen is, de Beechcraft Staggerwing. Niet minder dan drie exemplaren zijn momenteel (in diverse stadia van restauratie/luchtwaardigheid) te vinden in de hangaar van Transal Aero Services.
In 1932 startte de Amerikaan Walter Beech met zijn vrouw Oliv Ann en drie anderen de Beech Aircraft Corporation. Eén van die mede grondleggers was Ted A. Wells, de ontwerper binnen het bedrijf. Model 17 met de naam Staggerwing was het eerst model van Wells dat door Beech in productie werd genomen. Tussen 1932 en 1949 in totaal 785 exemplaren gebouwd. Daarvan vliegt nog maar een zeer beperkt aantal. In Europa zijn momenteel twintig exemplaren bekend, maar die zijn lang niet allemaal luchtwaardig.

Drie van de vier

In Nederland verblijven momenteel vier exemplaren. Eén op Lelystad Airport (de N9885H D17S met c/n 3091 van Gerard Kok) en drie op Midden-Zeeland.

Bij Transal Aero Services op Midden-Zeeland zijn Dick de Ruiter en zijn zoon Lukas goed op weg om de N192H te restaureren. Dit is de D17S Staggerwing met c/n 6723. Veel van het structurele werk is al gedaan en ook de bedrading is gereed. Tijdens onze aanwezigheid werden de vleugels bekleed. Een ambacht dat men bij Transal Aero Services nog prima verstaat.

De twee overige Zeeuwse exemplaren zijn hier tijdelijk. De N295BS D17S (c/n 295) van Edwin Boshoff hoort thuis bij Chateau Bournizeaux, zijn huis in Frankrijk. Dit toestel is momenteel op Midden-Zeeland voor onderhoud.

De derde Staggerwing in de hangaar op Midden-Zeeland lichten we in dit artikel nader uit. Het betreft de N18V. Dit is de D17S met c/n 6869.

Leonardo da Vinci

In Nederland is deze Staggerwing N18V al eens te zien geweest tijdens het ‘Vliegfeest Da Vinci’ op Rotterdam/Zestienhoven. Dat was op 13 september 1980 tijdens het zevende lustrum (35 jaar) van de Vliegtuigbouwkundige Studievereniging ‘Leonardo da Vinci’ van de Technische Hogeschool Delft (nu TU-Delft). Zo’n vijf jaar later (1985) zou de N18V voor het laatst gevlogen hebben. Het toestel is daarna in de anonimiteit geraakt.

Identiteitscrisis

Deze Staggerwing N18V is getooid in een Royal Air Force kleurenschema met de code ‘PB1’ en het RAF serial ‘DR628’. Dat zijn drie aanduidingen op één toestel. En die drie aanduidingen hebben ieder een eigen achtergrond, los van elkaar. En alsof drie verschillende kenmerken nog niet genoeg is, dit vliegtuig heeft ook maar liefst vier verschillende typeaanduidingen in zijn paspoort staan (UC-43, GB-1, Traveller Mk.I en D17S).
Om nog een schepje verwarring aan de historie van de Staggerwing toe te voegen, de Amerikanen noemden de Staggerwing in militaire dienst een UC-43 ‘Traveler’. Alleen zij gebruikten één “L” in de naam, de Britten twee, dus daar heette het een ‘Traveller’.
Als dat geen identiteitscrisis oplevert?!?! We gaan dit stuk voor stuk eens uitrafelen.

N18V

Allereerst de geschiedenis van de N18V. Deze kist is op 5 april 1944 uit de fabriek gekomen met constructienummer 6869. Dit toestel is oorspronkelijk een militaire UC-43 van de United States Army Air Force (USAAF). Heel kort daarna, op 22 april 1944 ging deze UC-43 per trein op pad naar de haven om per schip naar Groot-Brittannië gevaren te worden. daar werd de UC-43 in bruikleen overgedragen aan de Britse strijdkrachten.

Bij de Britten kwam de Beech in mei 1944 in dienst bij de Royal Navy als Traveller Mk.I met de militaire registratie FT507. In Engeland heeft deze Traveller dienstgedaan bij het 81 Squadron op Heathrow Air Field en bij de Station Flight op Heston.

De Britse lease duurde tot 1946. Toen keerde de kist terug naar de VS en werd ingedeeld bij de US Navy als GB-2. Het bijbehorende BuNo (Navy-serial) werd 32898.
Het Amerikaanse marine-avontuur heeft (net als de USAAF-carrière) maar kort geduurd. Vanaf 31 juli 1946 draagt deze Beech namelijk een civiele registratie. Het toestel werd rond die datum in dienst genomen door de Civil Aeronautics Authority (CAA) in Washington DC. De toestellen van de CAA dragen doorgaans alleen een (korte) cijferregistratie naar de “N” van het landenkenmerk. In dit geval werd het de NC18. En bij die civiele registratie hoorde ook een civiele typeaanduiding. Het toestel werd vanaf dan aangeduid als Beech D17S Staggerwing. Dat was de vierde benaming na eerder UC-43 Traveler, Traveller Mk.I en GB-1.

De registratie van het toestel werd op 21 april 1956 gewijzigd in N18V. En die registratie draag de D17S nu nog steeds. Via minimaal vier Amerikaanse eigenaren verscheen de N18V in 1980 in de UK. De nieuwe eigenaar was op dat moment piloot en voormalig autocoureur Robert Lamplough op Duxford geworden. Lamplough was ook de eigenaar die het toestel in 1980 naar de vliegshow op Zestienhoven bracht. In die tijd vloog het toestel al in het huidige RAF-kleurenschema.

Medio jaren tachtig raakte de kist in de vergetelheid. De N18V was onder andere opgeslagen bij een privé grastrip bij Manor Farm in East Garston.

In 2011 leek er weer wat beweging in het toestel te komen. Er werd van eigenaar gewisseld en de N18V kwam per 11 september 2011 op naam te staan van Barry E. Parker uit Richmond in de staat Vermont. Het toestel zou evenwel Engeland niet verlaten.
En nu, sinds 20 april 2020, staat de kist op naam van de Eastern Stearman Inc Trustee gevestigd in Leesburg, Virginia. Een Trustee wordt vaak gebruikt door niet-Amerikaanse eigenaren van vliegtuigen om op die manier (verplicht) vertegenwoordigd te zijn in de Verenigde Staten. In het voorjaar van 2020 werd de N18V over de weg naar Midden-Zeeland vervoerd voor restauratie.

PB1

De registratie N18V staat bescheiden in zwart op de staart. Veel prominenter valt de registratie ‘PB1”op. Deze letters staan voor Prins Bernhard 1. PB1 was namelijk de registratie van het eerste vliegtuig dat Prins Bernhard gebruikte voor persoonlijk vervoer in de Tweede Wereldoorlog.

Alleen, de N18V is niet de originele oorspronkelijke PB1. Dat was een vroeg gebouwde D17S met constructienummer 420. Die kist zag op 29 mei 1940 het levenslicht. In 1941 werd dit exemplaar voorzien van de kleuren van de RAF inclusief de Britse roundel. Dit in de opmaat naar de levering als Traveller aan de RAF.

Op 20 september 1941 werd de Staggerwing aangekocht door de Netherlands Purchasing Commission in New York. Een groep Nederlanders die Amerika woonde had USD 24.000,- bijeengebracht om dit toestel aan Prins Bernhard te kunnen schenken.
Diezelfde maand werd het toestel verscheept naar Engeland en bij de De Havilland Repair Unit in Witney vliegklaar gemaakt. Op 30 november 1941 vloog deze Traveler voor het eerst in Engeland. Vanaf begin 1942 vloog Prins Bernhard zelf met het toestel, nu voorzien van zijn “eigen” registratie ‘PB1’. De Prins gebruikte de kist om tussen de verschillende Nederlandse squadrons in Engeland te vliegen en voor missies ten behoeve van de Nederlandse regering.
De echte PB1 werd vernietigd tijdens een Duits verrassingsbombardement op 1 januari 1945 bij Haren-Evere, ten noordoosten van Brussel in België. Van het toestel bleef weinig meer over.

De Nederlandse Prins had in de Tweede Wereldoorlog een bijzondere status. Dat blijkt wel uit het feit dat hij met een eigen militair vliegtuig vloog met zijn eigen registratie. PB1 is geen officieel Brits kenmerk, maar ook niet formeel een Nederlandse registratie. Er stond een Britse roundel op en op de neus stonden aan weerszijden twee kleine oranje driehoekjes, het herkenningsteken van Nederlandse militaire vliegtuigen uit die tijd. Die driehoekjes zijn overigens op onze foto’s niet zichtbaar omdat de panelen waar het op staat verwijderd waren voor de restauratie.

Hierna heeft de Prins ook nog met de PB2 gevlogen. Dat was een Lockheed 12A. Dat toestel was niet van de Prins zelf maar in eigendom van de Koninklijke Luchtmacht Daarna liepen de kenmerken van zijn opvolgende vliegtuigen netjes in de pas met het Nederlandse civiele luchtvaartregister.

DR628

Dan komen we uit bij het derde kenmerk op dit toestel. Onder de vleugels staat het RAF-serial DR628. De originele DR628 was de Beech YC-43 Staggerwing met constructienummer 295. Dat toestel was al op 13 juni 1939 samen met twee andere exemplaren gebouwd als testvliegtuig. De Y in de typeaanduiding geeft aan dat het een test en evaluatievliegtuig was. In dit geval om te bezien of dit ontwerp van Beech geschikt was voor het United States Army Air Corps (USAAC), de voorloper van de United States Air Force. Dit toestel was de eerste Staggerwing die bij de USAAC in dienst werd genomen.

Gelijk in juni 1939 werd deze YC-43 als 39-139 ingezet bij de Amerikaanse brigadegeneraal Martin F. Scanlon, Hij was de officiële Amerikaanse vertegenwoordiger in Londen. Het toestel werd gevlogen vanaf Hatfield en Hendon.
Op 1 mei 1941 verhuisde dit toestel naar de inventaris van de Royal Air Force. Het militaire serial werd toen DR628 en dit was de eerste Beech Traveller Mk.I die bij de RAF in dienst kwam.

Nu circuleren er op internet en in diverse boeken diverse meldingen dat de DR628 regelmatig gevlogen werd door Prins Bernhard. Dat klopt evenwel niet. Dit toestel heeft ook geen enkele relatie met de eerdergenoemde PB1 (c/n 420). We weten dat omdat indertijd de persoonlijk secretaris van de Prins de logboeken van Prins Bernhard erop na heeft geslagen. Daaruit is niet gebleken dat hij ooit op de DR628 heeft gevlogen.
Toch is er een band tussen de voormalige DR628 en de N18V uit dit artikel. Beide kisten stonden namelijk gebroederlijk bij elkaar in dezelfde hangaar op Midden-Zeeland in september 2020! De aanwezige N295BS is namelijk de hier beschreven YC-43 en de voormalige DR628!

Dit toestel is naderhand weer teug naar de USAF gegaan en teruggebracht naar de VS. Via respectievelijk de registraties NC91397, G-AMBY, VP-YIV, ZS-PWD werd dit uiteindelijk de N295BS (295 van het constructienummer en BS voor Beech Staggerwing).
In 1995 landde dit toestel aan boord van een Martinair Boeing 747 vrachtvliegtuig in Nederland. De nieuwe eigenaar was Edwin Boshoff geworden. Het toestel was inmiddels sinds 1986 getooid in het oorspronkelijke kleurenschema waarmee het ten behoeve van de brigadegeneraal in Londen vloog.
En als er één eigenaar toepasselijk is voor dit voormalige testvliegtuig dan is het wel Edwin Boshoff. Hij is namelijk voormalig testvlieger van Fokker.

Restauratie

Bij Transal Aero Services wordt de N18V momenteel weer luchtwaardig gemaakt. En die restauratie verloopt voorspoedig, op 2 september 2020 heeft de motor van deze Staggerwing na zo’n 35 jaar voor het eerst weer gedraaid.

Inmiddels zitten de vleugels weer aan het toestel. Toen wij op bezoek waren lagen diverse panelen nog open. Daarbij was mooi de fraaie structuur van het toestel te zien. Kijk maar eens hoe ingenieus het draaimechanisme uitgevoerd is om het raampje in de cockpit open te kunnen draaien!

Als het toestel straks weer luchtwaardig is zal het verkocht worden. Hopelijk lukt het om dit toestel voor Europa – of zelfs voor Nederland – te behouden! Misschien een crowdfundingsactie starten? Dat is tenslotte in 1941 voor de oorspronkelijke ‘PB1’ ook gelukt!

Bronnen

Dit artikel is mede tot stand gekomen door informatie van Coert Munk, Frank de Koster, Henk Wadman en de website Beech17.net van Dre Peijmen.
Secundaire bronnen:
– Peter Berry, The Beech 17, Air-Britain
– Nico Geldhof, De “Staggerwing” PB-1 van Prins Bernhard, Vrienden MLM Nieuwsbrief #65, april
1998
– Gerard Casius, Prins Bernhard’s “Staggerwing”, Vrienden MLM Nieuwsbrief #66, juli 1998
– Nico Geldhof, Prins Bernhard’s “Staggerwing”, Vrienden MLM Nieuwsbrief #66, juli 1998