N724V Fleet Model 2 van Vroege Vogels is weer klaar om te vliegen

 

Lelystad Airport, 14 november 2020 – Op Lelystad Airport is de oude Fleet dubbeldekker N724V gestationeerd. In Europa is dit, zover wij weten, de enige luchtwaardige Fleet. Dit zeldzame exemplaar heeft een aantal jaren (sinds 2012?) niet meer gevlogen, maar daar komt binnen afzienbare tijd verandering in. Reden te meer om dit toestel eens beter te bekijken en in de historie van de Fleet te duiken.

Consolidated

De oorsprong van de Fleet modellen is te vinden bij Consolidated Aircraft Co. Daar werd een tweepersoons dubbeldekker ontworpen genaamd de Consolidated Model 14 Husky Junior. Dit ontwerp was uitgerust met een zevencilinder Warner Scarab stermotor van 110 pk (81 kW).

Reuben Hollis Fleet (1887 – 1975), de oprichter en directeur van Consolidated Aircraft Co., had zich in 1928 in het geheim met vier collega’s opgesloten in een ruimte in de Buffalo Athletic Club. Toen ze daar na 2,5 dag uitkwamen was het ontwerp voor de 14 Husky Junior gereed. Dit was een kleinere versie van de militaire Consolidated PT-3 Husky. Dit toestel kreeg in november 1928 het Approved Type Certificate (ATC) #84 mee.

Civiele markt

Met dit toestel wilde Consolidated een marktaandeel op de civiele markt verwerven. Omdat Consolidated vanaf de jaren dertig de handen vol had aan het bouwen van grote amfibievliegtuigen voor de US Navy was er niet veel ruimte om dit model te gaan bouwen. Er werden drie Husky Juniors gebouwd. Men zag er vervolgens geen heil in en werd van verdere productie afgezien.

Inmiddels was al $174.000,- in dit project gestoken. Toch geloofde Reuben Fleet in dit ontwerp en hij wilde eigenlijk niet stoppen. De rechten voor dit model werden daarom bemachtigd door Reuben Fleet persoonlijk. Hij ging met dit model aan de slag. Met een aantal kleine aanpassingen ontving dit ontwerp in mei 1929 een Approved Type Certificate (ATC #122). Dit was de Fleet Model 1 en werd gebouwd in Buffalo (New York) waar ook Consolidated gevestigd was. Er volgende verschillende uitvoeringen met hoofdzakelijk de motor als meest kenmerkend verschil. Zo had de Fleet Model 1 een Warner Scarab motor van 110 pk (82 kW). Daarna volgde in juni 1929 de Fleet Model 2 met ATC #131. Meest opvallende wijziging was dat Model 2 nu twee separate cockpits had in plaats van één samengevoegde cockpit bij de Fleet 1 en Husky Junior. Dit toestel had een Kinner K-5 stermotor van 110 pk (82 kW).
In oktober 1930 volgde de Fleet Model 7 met ATC #374. Deze versie had een sterkere Kinner B-5 stermotor, goed voor 125 pk (93 kW). Er zijn ook een aantal Fleet Model 2’s omgebouwd en voorzien van deze sterkere Kinner B-5 motor.

USAAC en US Navy

Het United States Army Air Corps (USAAC) wilde kijken of dit wellicht ook een toestel was dat militair gebruikt kon worden. Er werd een kleine serie van zestien exemplaren besteld die men de PT-6 noemde.

Ook de US Navy heeft met zes Fleet Model 2’s gevlogen en noemde deze de N2Y-1. Dit toestel werd via een vanghaak in de lucht vastgekoppeld aan Amerikaanse militaire luchtschepen USS Akron en USS Macon. De tweezitters werden gebruikt om de piloten voor de verkenningsvliegtuigen (Curtiss F9C Sparrowhawk) – die hangend aan de luchtschepen gelanceerd werden – te trainen en te vervoeren.

Voorspoed

In de zomer van 1929 liep alles voor Fleet op rolletjes. De verkopen gingen goed. Vele vliegscholen gebruikten de Fleet als lestoestel en ook in enkele luchtraces was het toestel succesvol.

Inmiddels zag Consolidated wel dat de Fleet dubbeldekker met 300 gebouwde exemplaren in het eerste jaar een redelijk succes werd. De onderneming Fleet Aircraft werd daarop toch maar als dochteronderneming van Consolidated ingelijfd. Ook werd er in maart 1930 een tweede productielijn in Canada (Fort Erie, Ontario) geopend. Dat bedrijf heette Fleet Aircraft of Canada Ltd. Daar werden op een gegeven moment twee Fleets per dag gebouwd uit Amerikaanse en Canadese onderdelen.

Andere modellen

In Canada werd de “Fleet-familie”, in tegenstelling tot de Verenigde Staten, verder uitgebreid met diverse modellen. De Canadese luchtmacht werd een goede klant van Fleet. Voor hen werd vanaf oktober 1930 de Fleet Model 7 gebouwd. De Canadezen noemde dit model de ‘Fawn’.

Een verdere ontwikkeling leverde de Fleet Model 16 Finch op. Ook deze werd door de Canadese strijdkrachten gebruikt.

Voor Mexico werd een kleine serie als bommenwerper ontwikkeld, de Fleet Model 21K. Daar is nog één exemplaar van over in het Canadian Warplane Heritage Museum in Hamilton. De Fleet Model 21K heeft een 350 pk (257 kW) Jacobs L-6MB stermotor en is nog luchtwaardig.

Bij de Canadese vestiging werd zelfs een geheel nieuw model ontwikkeld, de Fleet 60 Fort. Dit model was vernoemd naar Fort, de geboorteplaats van de Canadese Fleets en moest als opleidingstoestel de overbrugging vormen tussen de De Havilland DH-82 Tiger Moth en de zwaarder North American AT-6 Harvard. Dit is tevens het enige vliegtuig dat gedurende de Tweede Wereldoorlog in Canada is ontwikkeld.

Direct na de Tweede Wereldoorlog ontwierp Fleet de Model 80 Canuck. Deze tweezits hoogdekker was voor opleidingen bedoeld, maar werd geen groot succes. Dat kwam onder andere omdat er op dat moment grote voorraden van gelijkwaardige voormalige militaire toestellen voorhanden kwamen.

Verhuizing

In december 1936 verhuisde Consolidated van Buffalo naar San Diego. Toen werden de Canadese belangen in de Fleet fabriek verkocht. Het bedrijf in Canada ging verder onder de naam Fleet Aircraft Ltd. en Consolidated groeide verder uit tot een grote en succesvolle vliegtuigproducent (zonder de Fleet modellen). De Amerikaanse productierechten werden overigens door Consolidated verkocht aan Brewster Aeronautical Corporation als Brewster B-1 gebaseerd op de Fleet Model 16F. Zover we kunnen nagaan is het bij één exemplaar gebleven.

Nederlandse Fleet

Ook in Nederland is een Fleet dubbeldekker aanwezig. Het gaat hier om de N724V van de Stichting Vroege Vogels op Lelystad Airport. Deze Fleet is één van de eerste toestellen in de collectie die door de overleden oprichter Jaap van Mesdag voor zijn vliegend museum is aangeschaft. Het toestel – dat op 17 december 1982 in Nederland arriveerde – is in 1983 en 1984 door de vrijwilligers van het museum gerestaureerd. De kist kwam gedemonteerd aan. De romp en vleugels waren wel al bespannen en gespoten, maar de cockpit was helemaal leeg. Het instrumentenpaneel hebben de vrijwilligers van Vroege Vogels dan ook zelf gemaakt indertijd.

Vanaf 1984 werd er zeer geregeld mee gevlogen en bezocht de Fleet tal van evenementen in binnen- en buitenland. Niet zelden sleepte de N724V daarbij de prijs in de wacht als het oudste deelnemende vliegtuig.

Welk model?

Onderscheid tussen de verschillende Fleet modellen is soms lastig te achterhalen. Op Internet komen we voor de N724V verschillende aanduidingen tegen zoals een Fleet Model 2, Fleet Model 7 of een Brewster Fleet 7. Maar wat is het nou?!
De N724V van de Stichting Vroege Vogels is een Fleet Model 2. Het constructienummer van het toestel is 290. De Fleet Model 2 werd tussen juni 1929 en oktober 1930 geproduceerd. Het toestel is op 2 mei 1930 afgeleverd als N724V en die registratie draagt het toestel nog altijd. Over de exacte productiedatum is geen duidelijkheid. Op het typeplaatje in de hoofdsteun van de achterste zitplaats staat: “Built 1929-‘30”. Maar dat plaatje is door de Stichting Vroege Vogels zelf aangebracht.

Met de bovenstaande wetenschap kunnen we uitsluiten dat het een Fleet Model 7 is, simpelweg omdat deze pas na oktober 1930 werden geproduceerd en de meeste serienummers daarvan liggen boven #300.  Het is zeker geen Brewster omdat de rechten pas in 1936 naar Brewster werden overgeheveld.

Levensloop

De eerste jaren werd de Fleet gebruikt als sport- en lesvliegtuig. Het toestel wisselde diverse malen van eigenaar en woonplaats. De N724V verbleef achtereenvolgens in Californië, Montana en weer Californië. Daarna volgde een periode van twaalf jaar op Hawaï om vervolgens weer naar Californië terug te keren. Voordat de N724V naar Nederland kwam verbleef de kist nog in North Carolina en Florida.

Kwetsuren

Tweemaal in zijn leven is de Fleet behoorlijk beschadigd geraakt. Op 14 september 1933 moesten, als gevolg van een ongeval, beide hoofdliggers van de vleugels vervangen worden. Een tweede ongeval vond plaats op 5 juli 1934. Toen moest de N724V een noodlanding maken in de bergen van Montana vanwege een motorstoring. Er ontstond dermate veel schade dat het toestel eigenlijk als afgeschreven werd gezien. De twee vliegers (waaronder iemand genaamd Semrau) raakten dermate gewond dat ze enkele weken in het ziekenhuis moesten verblijven. Beiden overleefden het ongeluk gelukkig wel.
De wrakstukken van het toestel bleven vier jaar onaangeroerd. Toen startte men toch met reparatiewerkzaamheden. Die zouden zo’n vijf jaar in beslag nemen. Rond 1943 was de N724V weer hersteld.

Staart en richtingsroer

Dan is er nog wat opmerkelijks met de staart van het toestel. Een Fleet 2 heeft oorspronkelijk een relatief recht richtingsroer. Kijk maar eens naar de onderstaande Argentijnse Fleet Model 2 die in het ‘Museo del Aire’ in Madrid ten toon gesteld staat.

De N724V heeft echter een veel ronder lopend richtingsroer. In een set met tekeningen komen we tegen dat de rechte staart hoort bij de Fleet Model 1, 2 en 7. De meer ronde staart zou bij de Fleet Model F5, F10 en F11. Maar we komen allerhande varianten tegen ook met een aangepast kielvlak. Kennelijk heeft de N724V indertijd (bij de restauratie van 1943?) een gemodificeerde staart gekregen, want die is niet zoals die oorspronkelijk bij de Fleet Model 2 zou horen te zijn.

Overzicht voorkomende staarten

Op schematische wijze hebben we geprobeerd de verschillen tussen de diverse staarten op de Fleet modellen weer te geven. Om kort te gaan, er komen drie soorten kielvlakken voor:

• 1: een klein recht kielvlak dat uitkomt halverwege staartvleugel.
• 2: een langwerpiger kielvlag dat uitkomt aan het begin van de staartvleugel.
• 3: een schuin kielvlak dat uitkomt bij het begin van de staartvleugel.

Daarnaast zijn er twee soorten richtingsroeren:

• A: een relatief recht richtingsroer.
• B: een richtingsroer met een ronde lijn.

Kinner motor

En er is nog een modificatie aan de “Nederlandse Fleet”. Uit de archieven van de Stichting Vroege Vogels is bekend dat de N724V in 1943 is omgebouwd naar een Model 7. Dat moet dan vermoedelijk gedaan zijn aan het eind van de restauratie na de crash van 1934 die in 1938 startte en vijf jaar duurde. De Fleet Model 2 werd oorspronkelijk uitgerust met een Kinner K-5 motor. Op de N724V zit echter een iets grotere en iets sterkere Kinner B-5 motor zoals die op de Fleet Model 7 werd gemonteerd. Het is dus niet verwonderlijk dat er verwarring is over het exacte model van de N724V. Grootste verschil tussen Model 2 en Model 7 was de motor. Je zou dan ook kunnen stellen dat de N724V daarmee een Model 7 is geworden. In het Amerikaanse register staat evenwel geadministreerd dat het hier om een Model 2 gaat en daar houden we het dan ook bij. Overigens staat in ditzelfde officiële register 1946 als bouwjaar van het toestel, maar dat is niet correct.

Motorrevisie

De afgelopen jaren stond de N724V verlamd in de hangaar van de Stichting Vroege Vogels. De motor moest gereviseerd worden en deze was verwijderd. De Kinner B-5 is de afgelopen periode onder handen genomen door de zeer kundige en voormalige KLM instrumentmaker Peter Honders die daarbij door zijn zoon Jan Willem en overige vrijwilligers van de Stichting is ondersteund.

Symfonie

Op 9 mei 2020 konden de eerste resultaten van het werk aan de motor in de buitenlucht aanschouwd worden. En ook gehoord! De motor werd deze dag namelijk voor het eerst sinds jaren weer gestart. Het geluid van de vijf cilinders van de Kinner B-5 schalde als een fraai gecomponeerde luchtvaart-symfonie over de luchthaven. Dat leverde een aantal blije gezichten op!

Heerlijk helder

Als we de motor wat beter bekijken, dan zien we dat deze tot in de puntjes is gereviseerd / gerestaureerd. Zo is de merknaam keurig met witte verf ingekleurd en het blok zelf is heerlijk helder groen geverfd. Dat leverde duidelijk de associatie op met een niet nader te noemen Nederlands biermerk dat eveneens groen als herkenningskleur gebruikt. Een logo van dat goudgele gerstenat is daarom nu terug te vinden op het motorblok! Uiteraard blijft wel het devies: “Don’t drink & fly!”

Op 8 augustus 2020 werd de Fleet opnieuw uit de onderhoudshangaar gereden. Het was wederom tijd voor een motortest. Met tevredenheid werd ook deze doorlopen.

Toen de motorrevisie gereed was kon de motorbeplating weer op het toestel teruggeplaatst worden. De N724V verhuisde vervolgens van het onderhoudsbedrijf naar de museumhangaar van de Stichting Vroege vogels. Daar werden de instrumenten op orde gebracht. Toen de Fleet ruim acht jaar geleden ophield met vliegen was er nog geen transponderverplichting en vloog men nog met radio’s met een oude frequentiescheiding. Die apparatuur is nu naar de huidige maatstaven vakkundig ingebouwd door Peter Honders.

Met restauratie van antieke vliegtuigen moet je geen haast hebben en dergelijke projecten duren vaak langer dan gehoopt. Maar het eind van de restauratie is in zicht. Op zaterdag 14 november mocht de Fleet opnieuw even warmdraaien.

Hierna konden de restaurateurs een punt zetten achter hun werk. Wat hun betreft is de kist weer luchtwaardig. Tijd voor een welverdiend (Heineken?!?) biertje!

Er er is een goede kans dat nog dit jaar (2020) op een mooie rustige najaars- of winterdag de N724V opnieuw het luchtruim kiest. Dat zal dan uitgevoerd worden door de hoofd vliegdienst van de Stichting vroege Vogels, Arie Bogaerds Jr. Dan heeft de Stichting Vroege Vogels weer een unieke luchtwaardige oldtimer in de hangaar erbij. Het aantal vliegende juweeltjes zal alleen maar blijven groeien in de (nabije) toekomst. Er wordt namelijk nog hard gewerkt aan diverse andere prachtige vliegtuigen aan de Emoeweg 20 in Lelystad. Loop er op zaterdag gerust eens binnen en laat je verbazen!