Leeuwarden, 29 maart 2022 – Van maandag 28 maart 2022 tot en met vrijdag 8 april 2022 is de vliegbasis Leeuwarden de spin in het web van de grote luchtmacht oefening Frisian Flag. De afgelopen jaren was deze jaarlijkse meeting van diverse luchtmachten niet doorgegaan. Uiteraard had dit met de coronapandemie te maken.
Dit jaar vindt de oefening wel doorgang, al hielden we er even rekening mee dat Frisian Flag ook dit jaar geen doorgang kon vinden. Dit met als reden dat de capaciteit wellicht ingezet moest worden inzake de situatie rondom Oekraïne. Maar die oefening ging wel door, ging júist wel door. Het is in de huidige situatie binnen Europa belangrijker dan ooit dat de verschillende bondgenoten goed kunnen samenwerken bij het behoud van onze vrijheden. De oefening Frisian Flag is bij uitstek een mogelijkheid om dit in gezamenlijkheid met diverse landen te oefenen.
Dit jaar doen, naast natuurlijk gastland Nederland, ook vliegtuigen mee uit Canada, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië Italië en de Verenigde Staten. In de week voor aanvang druppelden de toestellen, hier en daar vergezeld van ondersteunende transportvluchten, binnen op de vliegbasis Leeuwarden. Opvallend daarbij de verscheidenheid aan vliegtuigtypes. Hierbij geldt het motto “geniet ervan, zolang het nog kan”. De komende jaren zullen steeds meer strijdkrachten overgaan op een kleinere verscheidenheid aan gevechtsvliegtuigen. De Lockheed Martin F-35 Lightning II gaat hierbij zonder twijfel de boventoon voeren. Al onze omringende landen, zelfs Duitsland, heeft de F-35 in bestelling staan. Daar kwam deze week nog het nieuws bij dat ook Canada de F-35 gaat bestellen. De term “vijftig tinten grijs” zal in de militaire luchtvaart daarom vervagen naar slechts één tint, die van de donkergrijze Lightning II’s.
Maar zover is het nog niet! Dit jaar konden we genieten van een militaire oefening met maar liefst zeven verschillende type jachtvliegtuigen (F-16, F-35, CF-188, Mirage 2000D, Rafale M, Tornado en Eurofighter). We zullen ze allemaal eens de revue laten passeren met een kleine toelichting per deelnemend land.
Canada
De Canadezen deden voor het eerst sinds jaren weer eens mee aan een gezamenlijke luchtmacht oefening boven Europa. Zij stuurden een zestal McDonnell Douglas CF-188 Hornets naar Friesland. In Canada heeft men 138 van deze toestellen aangeschaft, 98 eenzitters en 40 tweezitters. Deze kisten zijn afgeleid van de F/A-18A/B variant van de US Navy. In Canada heeft men er gewoonte van gemaakt om zelf een typeaanduiding van hun toestellen te kiezen. Vandaar dat de Canadese Hornets als CF-188 worden aangeduid.
Aanpassingen ten opzichte van de Amerikaanse Hornets zijn onder andere een groot zoeklicht aan de linker zijkant van het toestel en een “nep canopy” die in schaduwkleuren onder de romp is aangebracht. Tijdens een dogfight is het op die manier voor de tegenstander lastiger te zien welke kant de Hornet opdraait. Deze optische list is later ook toegepast op US Navy Hornets en F/A-18’s van de Spaanse luchtmacht.
De overtocht van de Canadezen had nog wel wat voeten in aarde. Er werd een tussenstop gemaakt op Prestwick. Daar bleken een paar toestellen wat langer nodig te hebben om op adem te komen voor de laatste doorsteek naar Leeuwarden. De helft van de toestellen kwam een dag later dan gepland aan, de andere helft zelfs twee dagen later.
Uiteindelijk wisten de zes CF-188’s Leeuwarden te bereiken. De kisten horen thuis op Bagotville in Quebec en zijn van het 425 en 433 Tactical Fighter Squadron. In de wandelgangen vingen we op dat de Canadezen nog wat langer blijven na het einde van Frisian Flag.
Duitsland
De Duitsers zijn doorgaans een vaste waarde binnen Frisian Flag. Dit jaar zou men met Eurofighters deelnemen. Dat doet men uiteindelijk ook wel, alleen opereren de toestellen vanaf hun Duitse thuisbasis. Dat scheelt flink in de logistieke organisatie. Tijdens de oefening verschijnen de “Eufi’s” op het juiste moment op hun plek boven de Noordzee om hun taken te vervullen tijdens de oefenmissies.
De vier tot zes Eurofighters zijn afkomstig van Taktisches Luftwaffengeschwader (TLG) 71 en 73. Zij horen oorspronkelijk thuis op respectievelijk Wittmundhafen en Laage. Omdat men op Wittmundhafen druk aan het verbouwen is vliegen de kisten van TLG71 ook vanaf Laage.
Frankrijk
Frankrijk is goed vertegenwoordigd dit jaar. Er zijn vijf dikke Dassault Mirage 2000D’s ten tonele verschenen en een drietal sierlijke Dassault Rafales M’s van de Franse marine.
Vooral de Mirage 2000D’s zijn een imposante verschijning tijdens de oefening. Als enige lijnen zij met z’n allen tegelijk op bij de baan. Dan staan er vier van deze “bulderbuizen” te trappelen om de lucht in te gaan. Één voor een gaat de afterburner aan en klimmen de Mirages uit met een geraas dat tot in je botten voelbaar is. Vergeleken met de Mirages is de F-35 – die als luidruchtiger wordt ervaren dan de F-16’s – een fluistertoestel… 🙂
De Mirage 2000D’s behoren inmiddels al tot de oudere garde en vliegen al sinds 1995. Al diverse jaren nemen de Fransen met deze multi-inzetbare geweldenaren deel aan Frisian Flag.
De drie andere Franse toestellen zijn van de Force Maritime de l’Aéronautique Navale, oftewel de vliegende tak van de Franse marine. De Dassault Rafale M’s zijn afkomstig vanaf de vliegbasis Landivisiau, niet ver van Brest, en behoren toe aan Flotille 11F en 12F. Het is voor het eerst dat de marine-versie van de Rafale vanaf Leeuwarden opereert.
De maritieme versie van de Rafale is in grote lijnen gelijk aan de Rafale C van de luchtmacht. Het toestel heeft alleen een langere neuswielpoot, een grotere vanghaak en een inklapbare ladder om in de cockpit te kunnen komen. De Rafale M is sinds 2001 in dienst.
Van de drie exemplaren heeft één toestel speciale kleuren. Op de staart van de “32” staat aan de linkerkant een afbeelding ter herinnering aan het feit dat Flotille 11F tien jaar (sinds 2011) met de Rafale M vliegt.
Aan de rechterkant is een speciale tijgerstaart te vinden. Flotille 11F behoort namelijk tot de groep tiger-squadrons die jaarlijks gezamenlijk oefenen tijdens een “Tiger-meet”. Deelname is alleen voor eenheden die een tijger in hun squadronembleem voeren. Nu heeft 11F een braaf zeepaardje gekozen. Toch horen zij bij de tigers omdat de aircraft carrier “Clemenceau”, waar 11F sinds 1960 op actief was, wél een tijger in het embleem had staan. Toen in 1997 de Clemenceau uit de vaart werd genomen in 1997 mocht 11F zijn tiger-status behouden.
De Franse marinevliegers zijn overigens geen ochtendmensen. Zij doen alleen mee in de middagmissies tijdens Frisian Flag.
Groot-Brittannië
De Britten doen, net als de Duitsers, wel mee, maar vliegen vanaf hun thuisbasis. Vanuit Engeland nemen een aantal Eurofighter F-2000 Typhoons FGR.4 deel aan de Friese oefeningen.
Italië
Net als de Fransen stuurden de Italianen twee vliegtuigtypes naar Leeuwarden. In de ochtend nemen de Azzurri deel met een tweetal Eurofighter F-2000A Typhoons. In de middag mogen de Panavia Tornado IDS toestellen in actie komen.
Halverwege de eerste week zijn de Italiaanse Eurofighters gewisseld. De twee exemplaren op de foto’s bij dit artikel zijn inmiddels weer huiswaarts gekeerd. Naar verluid blijven de Italiaanse Eurofighters alleen de eerste week van de oefening.
De Eurofighter zijn onderdeel van 132° Gruppo (squadron) van 51° Stormo (wing). Deze eenheid hoort thuis op Aeroporto di Treviso-Istrana.
De twee Tornado’s zijn van 6° Stormo (wing) en daar binnen van 154°Gruppo (squadron) met als bijnaam “Diavoli Rossi” (Rode Duivels). Normaal opereren deze forse kisten vanaf Aeroporto di Ghedi bij Brescia in het noorden van Italië.
De Italiaanse voetbalclub Juventus wordt aangeduid als “De Oude Dame”. Die bijnaam zou je de Tornado’s ook best kunnen geven. Het zijn inmiddels op het strijdtoneel al oudere toestellen. De IDS versie (interdictor/strike) van de Tornado is bedoeld om als jachtbommenwerper achter de vijandelijke linies te kunnen opereren. De Tornado is in dienst in Italië, Duitsland en Saudi Arabië en was in dienst bij de Britten. Er zijn ooit 990 exemplaren gebouwd, waarvan verreweg de meeste (745) in deze IDS-uitvoering.
Het is overigens wel te hopen dat de Italianen binnenkort even een emmertje met een lekker sopje maken. De staarten van de Tornado’s zijn namelijk erg zwart van de uitlaatgassen. Daar kun je eigenlijk niet met goed fatsoen mee op visite komen!
Nederland
Momenteel zit de Koninklijke Luchtmacht (KLu) in de overgangsfase van de F-16 naar de F-35. Dat betekent dat beide vliegtuigtypes momenteel operationeel zijn. De KLu doet dan ook mee met beide jachtvliegtuigen.
De zes deelnemende F-16’s zijn afkomstig vanaf de vliegbasis Volkel. Een paar toestellen hebben “full colour” markeringen in de staart. Tegen het operationele einde lijkt de manier waarop squadron-uitingen op de F-16’s gedaan worden iets uitbundiger te worden. Dat vinden wij uiteraard niet vervelend.
Op Leeuwarden zelf staan alleen nog F-35’s gestationeerd. Er zijn inmiddels ook al exemplaren afgeleverd die met de tijd zullen verhuizen naar Volkel, als daar ook de F-16 wordt uitgezwaaid.
Naast de 16’s en F-35’s doen er ook Nederlandse Apache en Cougar helikopters en een C-130 Hercules mee aan Frisian Flag. Deze toestellen opereren niet vanaf Leeuwarden, maar vanaf hun eigen basis.
Verenigde Staten
De Amerikanen zijn in aantal sterk vertegenwoordigd tijdens Frisian Flag. Met maar liefst twaalf F-16C’s kwamen zij naar deze oefening. Alle toestellen zijn afkomstig van het 510th Fighter Squadron, onderdeel van de 31st Operations Group op Aviano Air Base in Italië.
De kisten kwamen vanaf Lakenheath in Groot-Brittannië. Daar verbleven de toestellen enige tijd voor een eerdere rotatie. De F-16’s vlogen daarna niet eerst naar huis in Italië, maar gelijk door naar Nederland.
Bij de Amerikaanse toestellen zat ook de 89-2030. Dit toestel is voorzien van speciale 510th FS titels en is in gebruik als kist van de squadron commander.
Sinds een paar jaar gebruikt de USAF het nieuwe solid medium-gray kleurenschema. Dit eentonige kleurenschema scheelt simpelweg tijd bij het overspuiten van een toestel. Meer kleuren betekent meer werk. De operationele inzetbaarheid van de toestellen wordt vergroot als ze korter in de spuithal hoeven te staan. Onder de Amerikaanse toestellen zat de 89-2102/AV die al met de nieuwe kleuren vliegt.
Stoorzender
Naast de fighterjets vliegt er ook een civiele Dassault Falcon 20C Mystere boven de Noordzee tijdens Frisian Flag. Dit is de G-FRAW van Draken Europe. Dit bedrijf heeft in 2020 de Aviation Service tak van de Britse Cobham Group overgenomen. Sinds voorjaar 2021 zijn de toestellen voorzien van “Draken” titels.
De vloot van blauwe Falcon Mysteres wordt ingezet als elektronische stoorzender bij militaire oefeningen. Bij de Frisian Flag vertrekt de Falcon altijd als eerste en komt doorgaans als laatste weer terug.
Onder de vleugels zijn een viertal blauwe “jammer pods” (stoorzenders) te vinden die ontwikkeld zijn ten behoeve van de NAVO Joint Electronic Warfare Core Staff (JEWCS). Deze afdeling is verantwoordelijk voor alle elektronische oorlogsvoering van de NAVO. Daar vallen de trainingsmissies tijdens Frisian flag ook onder.
De G-FRAW die deze dagen vanaf Leeuwarden opereert stamt alweer uit 1967. Het constructienummer is 114 en deze kist heeft tot november 1989 als 20507 en later als 117507 gevlogen bij de Royal Canadian Air Force. Sinds juli 1990 is deze voormalige bizjet in dienst bij FR Aviation/Cobham (nu Draken).
Bonusmateriaal
Naast de reguliere jachttoestellen waren er nog wat meer interessante kisten te zien op Leeuwarden op de dag dat wij er waren. Als eerste noemen we de komst van een tweetal Lakenheath F-35A’s. Deze toestellen staan pas sinds medio december 2021 in Engeland gestationeerd. Het aldaar gevestigde 495th Fighter Squadron is binnen de United States Air Force het eerste squadron in Europa dat uitgerust is met de F-35A. In totaal zal men de beschikking krijgen over 24 exemplaren.
De twee toestellen arriveerden na het vertrek van de ochtendmissies. Men zou een nachtje blijven slapen en er werd tegen het einde van de volgende dag weer naar huis gevlogen.
Vanaf Volkel arriveerde één van de laatste operationele Nederlandse F-16B tweezitters. De J-368 landde voor de lunch en vloog tijdens de middagmissie gezellig een rondje mee. Op dit moment vliegen er – volgens onze telling – nog zes Nederlandse F-16B’s. Vijf daarvan zijn te vinden op Tucson Air force Base in Arizona voor de vliegopleiding van nieuwe piloten. Tot en met 31 maart 2022 vloog in Nederland ook nog de J-066, het testvliegtuig van de luchtmacht met de bijnaam “Orange Jumper”. Dat maakt nu de J-368 de enige nog luchtwaardige KLu F-16B in ons land.
Het was overigens opvallend dat er geen enkele tweezits uitvoering van de jachtvliegtuigen meedeed aan Frisian Flag. Natuurlijk zijn de Mirage 2000D en Tornado’s standaard tweezitters, maar van de F-16’s, Eurofighters of Rafales waren enkel en alleen eenzitters afgevaardigd. De F-35 is altijd een eenzitter, simpelweg omdat daar geen dual-uitvoeringen van bestaan.
Koffie met Kruidkoek
Tijdens de oefening Frisian Flag komen geregeld bezoekers kijken bij het verloop van de missies. Deels zijn de bezoekers militairen van deelnemende landen of van landen die in het verleden participeerden. De gasten komen op de koffie en krijgen daar ongetwijfeld een lekker plak Friese kruidkoek bij geserveerd!
Op de dinsdag 29 maart 2022 landde buiten bereik van de hongerige cameralenzen een Finse Pilatus PC-12. De kist streek neer op baan 27 en we schatten in dat er zelfs een deel van de aanwezige spotters het toestel geheel ontgaan is.
Beter zichtbaar en hoorbaar was de Italiaanse Piaggio P-180 Avanti II die tegen het einde van de ochtend binnen kwam. Vanwege terugkerende fighters moest de kist even in de holding, maar kon daarna met zijn hoog snerpende geluid de landing op baan 05 inzetten.
Ook de USAF stuurde een VIP-toestel. In dit geval een Learjet C-21A (84-0087). Deze militaire bizjet is van het 76th Airlift Squadron en hoort thuis op Ramstein Air Base in Duitsland.
Aan het einde van de middag streek er nog een Franse militaire SOCATA TBM-700 (105) neer. Daarvan geen foto, toen zaten we al in de auto op weg naar huis.
Er kwamen ook belangstellenden met de bus. Zowel ’s ochtends als in de middag werd er een buslading met door de KLu genodigden afgezet bij het begin van de baan. Zij konden de actie van zeer dichtbij meemaken. Voor spotters is een dergelijk bezoek geregeld op vrijdag 1 april 2022 via de Aviation Group Leeuwarden. De aanmeldingen hiervoor overtreffen jaarlijks het beschikbare aantal plaatsen en voor deelname wordt dan ook geloot.
Randverschijnselen
De Aviation Group Leeuwarden (AGL) zorgt dat het rondom de vliegbasis gestructureerd loopt ten aanzien van de bezoekende spotters. Zo zorgen ze voor de communicatie van de verkeersmaatregelen via social media en bemannen ze de parkeerplaats in de wei bij de spottersbult bij Marsum.
Ook regelt de AGL dat er toiletten aanwezig zijn en dat er een snackwagen tijdens Frisian Flag bij de spottersbult staat. Kortom dikke duim omhoog voor AGL, dat hawwe jo goed regele!
Tenslotte is er ter plaatse een levendige handel in patches van deelnemende squadrons. Er zijn ieder jaar speciale Frisian Flag emblemen. Wie wil die nou niet hebben? Via kofferbakverkoop worden deze tegen schappelijke prijzen aan de man gebracht.
Defensie zelf pakte eveneens uit op de dag dat wij op Leeuwarden waren. Vanuit een gecamoufleerde partytent werden posters en giveaways uitgedeeld. Deze gingen, net als de warme broodjes uit de snackkar, gretig over de toonbank!
