De Personal Air and Land Vehicles van PAL-V

De PH-PAV PAL-V One en de PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1)

Raamsdonksveer en Lelystad Airport, april en mei 2022 – In het weekend van 7 en 8 mei 2022 was één van de twee gebouwde PAL-V Liberty test vehicles op Lelystad Airport te zien. In april 2022 waren we te gast bij de productiefaciliteit van de vliegende auto van PAL-V in Raamsdonksveer. Reden genoeg om PAL-V en haar toestellen eens nader onder de loep te nemen.

De PAL-V Liberty (Test Vehicle 1) bij aankomst per trailer op Lelystad Airport (7 mei 2022)

Het vonkje om de PAL-V ideeën over een bijzonder voertuig te laten ontvlammen dateert uit 1999. Initiatiefnemers John Bakker en Spark directeur Robert Barnhorn hadden beiden als droom om een vliegende auto te ontwikkelen. Samen met medeoprichter en huidige CEO Robert Dingemanse werd in 2007 het bedrijf PAL-V gestart. PAL-V staat voor Personal Air and Land Vehicle.

Belangstelling voor de PAL-V Liberty op Lelystad Airport

EASA-certificering

Inmiddels zijn we zo’n 23 jaar verder na de eerste ideeën. De ontwikkeling van de PAL-V vliegende auto loopt nog steeds. Het bedrijf is momenteel druk doende om de productiefaciliteit in Raamsdonksveer en het uiteindelijke ontwerp van het eerste productiemodel gereed te krijgen voor EASA-certificering. Als de PAL-V in de toekomst een EASA-typecertificaat krijgt, dan is dat voor het eerst dat een autogyro dat behaald. De autogyro’s die tot nu toe vliegen vallen in de ultralight-categorie of experimental-klasse.

PH-PAV PAL-V Prototype 2 en de PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1)

Bedrijvenstructuur

In de loop der jaren zijn rondom PAL-V tal van B.V.’s en N.V.’s opgericht. Zoals bijvoorbeeld voor het bouwen van de rijdende Test Vehicles (PAL-V Operations), voor het verzorgen van vlieglessen voor toekomstige klanten (PAL-V Flight Academy) en er is zelfs een N.V. genaamd PAL-V eVTOL. Daarmee wordt sinds 2019 met het Koninklijke NLR samengewerkt om te onderzoeken of binnen tien jaar (2029) een autonoom vliegend elektrisch aangedreven voertuig (eVTOL) ontwikkeld kan worden.

Model van de PAL-V One tijdens de Auto-RAI op 16 april 2015

Carver

Bij de start van PAL-V was het idee om een Carver One als basis te nemen om hieruit een autogyro te ontwikkelen die ook op de openbare weg kon rijden. De Carver is een Nederlandse driewieler met een kantelsysteem die in de bochten overhelt zodat het niet omvalt als het te snel door een bocht gaat. De reden dat voor het kantelbare chassis werd gekozen komt omdat Spark destijds ook betrokken was bij de ontwikkeling van de Carver.

Voorbeeld van een Carver driewieler waar de eerste PAL-V Prototypes op gebaseerd waren

Prototype 1

De eerste PAL-V werd aangeduid als ‘Prototype 1’ en had nog geen rotormast. Dit voertuig was gebouwd op het chassis van de Carver One en lijkt daar ook op. Prototype 1 werd alleen gebruikt voor testritten op de weg en heeft nooit kunnen vliegen. Deze testritten vonden plaats in 2009.

Als je goed door de voorruit kijkt kun je Prototype 1 verdekt opgesteld zien staan

Dit allereerste prototype is nog altijd aanwezig bij PAL-V in Raamsdonksveer. Dit toestel is alleen wel een beetje gekannibaliseerd ten behoeve van ‘Prototype 2’.

Prototype 2

De tweede PAL-V die gebouwd werd was ‘Prototype 2’. Dit model wordt aangeduid als de PAL-V One en was eveneens gebaseerd op de Nederlandse Carver One. Met deze autogyro is daadwerkelijk gevlogen. Het voertuig was bedoeld als vliegend ‘Proof of Concept’. Daarvoor kreeg het toestel de registratie PH-PAV mee.

PH-PAV PAL-V One (Prototype 2)

De PH-PAV heeft in het Nederlandse luchtvaartregister gestaan van 23 september 2011 tot en met 16 december 2015. Eerst met alleen een Bewijs van Inschrijving en vanaf 30 januari met een Bewijs van Luchtwaardigheid (Nr. 7837). Daarna is de PH-PAV eind 2015 uitgeschreven omdat het toestel geen certificate of airworthiness had. Het constructienummer van de PH-PAV is 001 en de typeaanduiding in het register was PAL-V Prototype 1 (terwijl het feitelijk prototype 2 was…).

Het typeplaatje van de PH-PAV PAL-V One (Prototype 2)

Maiden flight

De eerste vlucht met de PH-PAV vond plaats op 9 maart 2012 vanaf Vliegbasis Gilze Rijen. Pas in de maand april van dat jaar maakte PAL-V wereldkundig dat de ‘maiden flight’ de maand daarvoor had plaatsgevonden. Speciaal voor ons is PAL-V in de boeken gedoken om na te gaan wat indertijd de exacte datum van de eerste vlucht was.

PH-PAV PAL-V One (Prototype 2)

Testvlieger van de PH-PAV was de voormalig luchtmacht helikopterpiloot Jacob Bart. Hij was de enige aangewezen persoon die met de PH-PAV de lucht in mocht. Van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) was toestemming verkregen om 50 uur met het toestel te vliegen, niet boven bebouwing en alleen rondom het vliegveld van Gilze Rijen (EHGR). Zover we hebben kunnen nagaan is er na 2012 niet meer met de PH-PAV gevlogen.

Museumwaardig

De PH-PAV staat momenteel tentoongesteld bij PAL-V in Raamsdonksveer. Vliegen zal het toestel niet meer. Dit model was bedoeld om kortstondig te vliegen om daarmee te bewijzen dat het concept levensvatbaar is en om zo fondsen en klanten te werven. Daaraan heeft het vliegende bewijsexemplaar voldaan.

PH-PAV PAL-V One (Prototype 2)

Op zich zou de PH-PAV niet misstaan in een luchtvaartmuseum als het Aviodrome. Het is immers een echt Nederlands fabricaat. PAL-V liet weten dat er vanuit het buitenland al eens serieus geld is geboden om dit toestel te mogen overnemen. Daarop is men niet ingegaan.

PH-PAV PAL-V One (Prototype 2)

Test Vehicle 1

Na de testen met prototype 1 en 2, gebaseerd op de kantelende Carver, werd afgezien van dit meebewegende mechanisme. Test Vehicle 1 (TV1) is een driewieler die niet meer kan kantelen. Er werden geen voordelen meer gezien van dit principe.

PAL-V Liberty Pioneer Edition (Test Vehicle 1)

Ander groot verschil met de prototypes is dat TV1 een tweezitter is waarbij men naast elkaar zit. De cabine is daardoor breder dan bij de prototypes.

Het dashboard van de PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1)

TV1 kan niet vliegen en is alleen bedoeld voor rijproeven. Met dit toestel mag men niet op de openbare weg rijden, er is geen kenteken voor afgegeven. De nummerplaat “90-FC-00” die op dit exemplaar zit is fictief.

PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1) heeft een fictief kenteken
Met Test Vehicle 1 kan niet gevlogen worden (Lelystad, 7 mei 2022)

Test Vehicle 2

Het Test Vehicle 2 (TV2) is, net als TV1, een niet-vliegende PAL-V Liberty. Als eerste heeft deze PAL-V sinds 24 september 2020 voor dit ene exemplaar een typegoedkeuring van de Rijksdienst voor Wegverkeer (RDW) gekregen. TV2 heeft dan ook een kenteken (J-771-PT) en mag de openbare weg op.

De RDW-typegoedkeuring is overigens voor alleen dit specifieke exemplaar. Er is nog geen algemene goedkeuring voor een seriemodel, simpelweg omdat de productie daarvan nog niet is opgestart.

PAL-V Liberty (Test Vehicle 2) met kenteken (Foto: PAL-V)

TV2 staat geregistreerd als een driewielig motorrijtuig geschikt voor personenvervoer (cat. L5e-A). Als merk wordt PAL-V Operations B.V. genoemd, één van de meerdere B.V.’s rondom de PAL-V ontwikkeling. De TV2 weegt leeg 759 kg en heeft een technische maximale massa van 920 kg.

PAL-V ruiten in de Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1)

In de tabellen van de RDW is ook de catalogusprijs van de TV2 opgenomen, dat is € 91.050,-. Dat is een stuk minder dan wat neergelegd mag worden voor een vliegende PAL-V Liberty. De PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ – wereldwijd gelimiteerd op 390 exemplaren – gaat € 499.000,- euro kosten. De PAL-V Liberty ‘Sport Edition’ is met € 299.000,- een stukje goedkoper.

Pioneer Edition of Sport Edition

Een koper van de PAL-V Liberty kan kiezen tussen één van de twee eerder genoemde uitvoeringen. De ‘Pioneer Edition’ is een gelimiteerde en genummerde versie. Een van de meest belangrijke verschillen is de dubbele besturing. Dat heeft de ‘Pioneer Edition’ wel en de ‘Sport Edition’ niet. Verdere verschillen tussen de ‘Pioneer Edition’ en de ‘Sport Edition’ zitten met name in de aankleding van de toestellen. Zo heeft de ‘Pioneer Edition’ standaard lederen bekleding. Airco is vanwege het hoge gewicht op beide versie een optie.

Speciaal “Pioneer Edition” logo in de stoelen

Kameleon

De beide TV1 en TV2 toestellen zijn oorspronkelijk oranje/zwart uitgevoerd. Geregeld verschijnen er op beurzen, of op beeldmateriaal op internet, PAL-V’s in andere kleurstellingen. Zo zijn de toestellen wel eens wit, rood en groen uitgevoerd geweest. In alle gevallen zijn de PAL-V’s dan gewrapt met folie. Het gaat dus steeds om dezelfde twee toestellen.

De twee Test Vehicles zijn al in diverse kleuren te zien geweest

Ook hebben deze Test Vehicles verschillende PH-registraties gedragen; PH-PIO en PH-PAV. Beide kenmerken zijn niet officieel voor deze exemplaren in het luchtvaartuigenregister opgenomen. PH-PAV zou sowieso niet meer kunnen de komende 25 jaar omdat dat kenmerk al op het vliegende prototype van de PAL-V One heeft gestaan en niet direct opnieuw gebruikt kan worden.

Test Vehicle 1 met de registratie “PH-PIO” op de Internationale Motorshow in Genève (Foto: Niek Schenk)

3A-AGII

Op internet zijn enkele foto’s te vinden van een witte PAL-V Liberty met de Monegaskische registratie 3A-AGII. Het gaat hier niet om een rijdend, laat staan vliegend exemplaar. Dit is een 1:1 kunststof model dat voor marketingdoeleinden is vervaardigd.

De 3A-AGII is een kunststof 1:1 model (Foto: Brabants Dagblad)

Pick-up

In de testhal van PAL-V stond, toen wij er waren, een Nissan pick-up truck. Hierop is een rotormast gebouwd en PAL-V kan hiermee de mast met rotorbladen al rijdend testen. Voor extra stabiliteit kunnen grote tanks, gevuld met water, meer gewicht in de strijd werpen.

Rotax

De PAL-V Liberty is uitgerust met een tweetal Rotax 912iS motoren, ieder goed voor 100 pk ( kW). Tijdens het rijden op de weg is een motor voldoende. Gaat het toestel te lucht in, dan wordt de tweede motor bijgeschakeld. Beide motoren drijven dan de propeller aan. De PAL-V is evenwel een tweemotorig toestel, het valt echter in de categorie van eenmotorige toestellen omdat er maar één propeller wordt aangedreven.

De opgevouwen propeller wordt door twee Rotax motoren aangedreven

In principe zijn beide motoren gelijk, alleen heeft de motor voor het rijden een ander uitlaatsysteem. Hierdoor wordt minder geluid geproduceerd. Die aanpassing is bij de andere motor met name uit gewichtsbesparing achterwege gelaten.

Vliegend heeft de PAL-V Liberty een bereik van zo’n 400 km. Over de weg is dat meer, namelijk wel zo’n 1.200 km. Dat komt omdat de beschikbare 100 liter brandstof zowel voor het vliegen als voor het rijden wordt gebruikt. Bij het vliegen op twee motoren gaat er meer brandstof doorheen dan bij het rijden op één motor.

Er gaat 100 liter brandstof in de PAL-V Liberty

Porsche

Met het gebruik van de Rotaxmotor bij de PAL-V Liberty in het wegverkeer was nog weinig tot geen ervaring opgedaan. Deze toepassing is een geheel andere belasting van de motor dan wanneer deze gebruikt wordt voor het vliegen. Bij een auto varieert het toerental veelvuldig door het optrekken, remmen en stoppen. Om ervaring op te doen hoe een Rotaxmotor zich in een auto manifesteert heeft PAL-V een oude Porsche 924 (SX-50-XT) uit 1988 gekocht. Deze auto is voorzien van een Rotaxmotor en rijdt al sinds 19 mei 2014 probleemloos met deze krachtbron rond.

Porsche 924 met Rotax 912iS motor

Speciaal voor de Rotaxmotor is er een klein bedieningspaneeltje in de middelconsole gemonteerd. Daaraan is te zien dat deze rode Porsche 924 niet een standaard auto is.

Deze Porsche 924 heeft een apart bedieningspaneeltje

Om de Porsche zoveel mogelijk kilometers te laten maken kan het personeel van PAL-V intekenen op een lijst om er mee te rijden. Zo kan er gereserveerd worden voor een weekendje lekker Porsche rijden.

Knoppen in de Porsche 924 voor het bedienen van de Rotaxmotor

Twee kentekens

Als de PAL-V Liberty straks het luchtruim kiest zal het toestel voorzien zijn van twee kenmerken. Omdat het tegelijk een auto en een vliegtuig is wordt de PAL-V zowel door de RDW geregistreerd als door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Op de weg is het een auto en moet er een nummerbord op zitten. Zodra het toestel op de airside van een vliegveld komt is het een vliegtuig en moet er een PH-registratie op staan. Of de RDW en de ILT hierin gaan samenwerken is nog niet helder, daar is deze situatie nog te nieuw voor.

Fraaie lijnen van de PALV Liberty

Zestig verkocht

Met de waardevolle ervaring die indertijd is opgedaan met het vliegende prototype (PH-PAV) is de verdere doorontwikkeling opgestart naar een eerste EASA-gecertificeerde vliegende auto. Ook lukte het om investeerders aan te trekken en om de eerste klanten te interesseren om alvast een aanbetaling te doen voor een toestel. In Nederland zijn volgens PAL-V inmiddels 60 exemplaren verkocht. En in een interview met Omroep Flevoland laat Marco van den Bosch (CCO van PAL-V) op 8 mei 2022 weten dat het er zelfs 75 zijn. Hoeveel er wereldwijd zijn verkocht houdt men voor zich, wel is bekend dat dit over elf landen verdeeld is.

De PAL-V vliegende auto is zelfs voor een zeer jong publiek aantrekkelijk

FlyDrive Academy

Het grote aantal verkochte vliegende auto’s voor Nederland is opmerkelijk te noemen. Met die aantallen wordt de PAL-V één van de meest voorkomende lichte vliegtuigen in ons land. En ook het aantal autogyro-piloten zal de komende tijd drastisch moeten gaan stijgen.

PH-0B1 Magni M24 Orion van de PAL-V FlyDrive  Academy op Midden Zeeland, 6 mei 2022 (Foto: Ronald Vermeulen)

Voor het opleiden van toekomstige chauffeurs/piloten van de PAL-V’s is de PAL-V FlyDrive Academy opgericht. Deze vliegschool is gevestigd op Breda International Airport (EHSE). Voor het opleiden van toekomstige eigenaren zijn een drietal Magni M24 Orion autogyro’s aanwezig. Dit zijn de PH-4U7, PH-4Q8 en PH-0B1. Deze ultralight autogyro’s zijn, net als de PAL-V Liberty, side-by-side tweezitters. Op de toestellen staan tegenwoordig stickers van PAL-V.

PH-4U7 Magni M24 Orion van de PAL-V FlyDrive Academy op Seppe, 26 maart 2022
PH-4Q8 Magni M24 Orion van de PAL-V FlyDrive Academy op Hilversum, 21 september 2019

Groeiend bedrijf

In diverse landen is inmiddels een verkooporganisatie opgetuigd en er komen steeds meer medewerkers bij het bedrijf. Zo veel zelfs dat er in Raamsdonksveer niet eens genoeg plek meer is om alle huidige 120 werknemers daar tegelijk te huisvesten. Gelukkig werken een aantal mensen vanuit huis of in het buitenland. Anders zou men nu al naar een groter pand moeten uitkijken.

De vestiging van PAL-V in Raamsdonksveer

Grofweg bestaat de locatie in Raamsdonksveer uit drie delen. Als eerste de productieruimte en onderdelenopslag, in het midden de kantoren voor sales en de showroom en daarnaast de test- en ontwikkelfaciliteiten. PAL-V ligt pal aan de A27 bij Raamsdonksveer en is vanaf de snelweg niet te missen als je uitkijkt naar een windzak.

PAL-V Liberty ‘Pioneer Edition’ (Test Vehicle 1)

In feite wordt de locatie in Raamsdonksveer straks een soort assemblagelijn. Alle onderdelen en elementen worden daarbij via een vastgelegde leveranciersketen aangeleverd en gemonteerd.

De PAL-V Liberty (TV1) in luchtvaartmuseum Aviodrome (8 mei 2022)

De productieruimte in Raamsdonksveer is nu nog vrij leeg. In het najaar van 2022 hoopt men te beginnen met het daadwerkelijk samenstellen van het eerste serietoestel (MSN 1 – Manufacturer Serial Number 1). Deze fase start als de productiefaciliteit door EASA is goedgekeurd en het ontwerp van het toestel finaal gemaakt is. Die PAL-V Liberty zal dan ook daadwerkelijk gaan vliegen en met dat toestel moet dan de EASA-typegoedkeuring behaald worden. De typegoedkeuring wordt op dit moment ingeschat rond eind 2023 of in 2024 behaald te zijn.

Landingsstrips

Als straks enkele tientallen PAL-V Liberty’s in ons land zijn, is ook behoefte aan een makkelijke manier om over te schakelen van rijden naar vliegen en omgekeerd. PAL-V is daarom met meerdere gemeentes in gesprek om korte landingsstrips van 300 meter lang en 30 meter breed te organiseren. Dit zou dan in de buurt van op- en afritten van snelwegen moeten zijn, zodat na de landing een PAL-V snel verder kan over de weg.
Een eerste concreet plan voor zo’n strip is in de gemeente Vijfherenlanden. Langs de Energieweg bij Meerkerk (nabij de Tulip Inn en Starbucks en langs de A27) is hier een stuk weiland van 300 meter gevonden dat goed dienst zou kunnen doen voor een proefperiode van drie jaar.

Hier zou bij Meerkerk een landingsstrip kunnen komen voor de PAL-V vliegende auto’s

Om daadwerkelijk van deze strip te kunnen gaan vliegen is een TUG-ontheffing nodig. TUG staat voor Tijdelijk en Uitzonderlijk Gebruik. Als de ontheffing verleent wordt kan maximaal twaalf dagen per jaar van de strip gebruik gemaakt worden. Nog niet erg veel natuurlijk, meer een voorzichtig begin.

Op Lelystad Airport

Het afgelopen weekend trok de PAL-V Liberty op Lelystad Airport veel bekijks. Eerst tijdens het lustrumfeest van de 50-jarige Vliegclub Flevo en de dag daarop in het luchtvaartmuseum Aviodrome. Daar werd de PAL-V in de schaduw van de Fokker F-27 Friendship geparkeerd. Een goeie plek voor de PAL-V in de buurt van een wereldberoemd Nederlands luchtvaartuig. Of PAL-V als Nederlandse vliegtuigbouwer met hun vliegende auto in de voetsporen van Fokker kan treden? Het is een cliché, maar de tijd zal het leren.

De PAL-V Liberty onder de vleugels van de Fokker F-27 Friendship

Met dank aan Joris Wolters van Pal-V, Ronald Vermeulen en Niek Schenk voor hun bijdrage aan dit artikel.

Een gedachte over “De Personal Air and Land Vehicles van PAL-V

Laat een reactie achter bij Jeroen van den BergReactie annuleren