Sankt Stephan, 16 oktober 2022 – De voormalige Zwitserse vliegbasis Sankt Stephan in het Simmental ligt er doorgaans stil en verlaten bij. Zeker op een zondagmiddag. Uitzondering vormt de zaterdag in augustus waarop het Huntertreffen gehouden wordt, een evenement waarbij diverse interessante oude straaljagers acte de préséance geven.
We waren op Sankt Stephan niet op de drukke augustus-zaterdag, maar op de rustige oktober zondagmiddag. Toch viel er wat te genieten. Op het veld stond de HB-ZTW, één van de (momenteel) drie in Zwitserland/Liechtenstein ingeschreven Kaman K-1200 K-Max helikopters. Dit toestel maakt deel uit van de vloot van Rotex Helicopter AG, een helikopterbedrijf uit Balzers, gevestigd op een heliport pal aan de Rijn in Liechtenstein.
Meer dan eigen gewicht
De K-1200 K-Max is een bijzonder toestel, het is een eenpersoons helikopter. Deze heli moet het dan ook uitsluitend en alleen hebben van het vervoer van lading hangend onder het toestel. En daar is de K-Max erg goed in! Het toestel is in staat om 6.000 lbs (2.720 kg) aan gewicht te heffen. Dat is zelfs meer dan de 2.334 kg die het toestel zelf weegt.
Voor deze indrukwekkende prestaties zorgt een Honeywell T53-17A-1 turboshaft motor. Deze krachtbron levert een vermogen van 1.350 pk (1.010 kW).
Synchrocopter
De Kaman K-1200 K-Max is niet alleen qua prestaties opmerkelijk, het toestel ziet er ook ongebruikelijk uit met zijn twee gesynchroniseerde rotorkoppen die een beetje schuin boven op de romp staan. Door deze opstelling kan een staartrotor achterwege blijven. Dit ontwerp wordt een synchrocopter genoemd. Een uitvinding van de Duitse luchtvaart engineer Anton Flettner. Hij bedacht dit systeem in de Tweede Wereldoorlog aan de Duitse zijde. Dit resulteerde in de Flettner Fl 265 (1939) en Flettner Fl 282 Kolibri (1941).
Paperclip
Direct na de Tweede Wereldoorlog werden onder de naam ‘Operation Paperclip’ zo’n 1.600 wetenschappers, engineers en technici uit Nazi Duitsland naar de Verenigde Staten gebracht om daar van hun kennis te profiteren. Een van de meest bekende personen daarbij was Wernher von Braun, de raketgeleerde die de Duitse V2 raket had ontwikkeld. Ook Anton Flettner behoorde tot deze groep.
Flettner werd hoofdontwerper bij Karman en ging voort met het ontwerpen van synchrocopters. In de Verenigde Staten ontwikkelde hij de Karman H-43-Huskie. Overigens waren niet alle Kaman heli’s synchrocopters, getuige de Kaman SH-2 Seasprite. Dit is een conventionele helikopter.
Voordelen
Een synchrocopter heeft twee flinke voordelen, er wordt efficiënt met het motorvermogen omgegaan. Dit komt ten goede aan het tilvermogen. Een Bell 205 (de civiele variant van de UH-1) kan bijvoorbeeld maar half zoveel tillen en heeft een soortgelijke motor aan boord. Als tweede is deze heli door de twee contra roterende rotoren erg stabiel tijdens het hoveren. Dit is niet onbelangrijk bij het hijsen van zware ladingen.
Twee series
De K-1200 K-Max vloog voor het eerst op 31 december 1991. Vervolgens is er een beperkte serie van 38 exemplaren gebouwd. De productielijn werd vervolgens in 2003 gesloten. De jaren daarna bleef de vraag naar de helikopter aanwezig, met name vanuit China als bosbrandbestrijder. Daarop werd besloten om in 2017 de productie van de K-1200 K-Max opnieuw op te starten. Inmiddels zijn er nog 19 exemplaren bijgebouwd en de productie loopt nog door.
Van de op dit moment 57 gebouwde toestellen zijn er al relatief veel (18) niet meer luchtwaardig, meestal als gevolg van ongevallen. Het werken met een K-1200 K-Max is dan ook een specialistisch klusje.
De afgelopen jaren hebben de US Marines ook gebruikt gemaakt van een tweetal onbemande versie van de K-Max, aangeduid als CQ-24A. Onder ander in Afghanistan is ervaring met deze helikopter-drone opgedaan. Inmiddels zijn deze onbemande toestellen aan de kant gezet.
De HB-ZTW die we op Sankt Stephan troffen is gebouwd in 2017 en vliegt sinds 29 september 2017 in Zwitserland/Liechtenstein. Deze K-Max heeft c/n A94-0041 en is daarmee een toestel uit de tweede productieserie.
Op de HB-ZTW zit niet het bekende Zwitserse vlaggetje in de staart, maar daar is het wapen van Liechtenstein te vinden. Toestellen uit Liechtenstein zijn opgenomen in het Zwitserse luchtvaartuigregister en hebben, net als de Zwitsers, ook HB- als landenkenmerk.
Buitenboord
Bij een rondje om het toestel viel ons ook op een soort broodtrommel die aan de linker buitenkant van de cockpit geschroefd zit. Bij een nadere inspectie bleek dat hier een paar instrumenten in zitten. Kennelijk is de cockpit te krap bemeten zodat men de toevlucht heft gezocht voor deze bijzondere oplossing buiten de cockpit. Door de bubble-canopy kan de piloot de meters van binnenuit aflezen. Een constructie die we nog niet eerder waren tegengekomen.
Allemaal metertjes die de piloot tijdens de vlucht in het groen dient te houden. De drie instrumenten die hier te vinden zijn meten:
Een andere externe accessoire is een make-up spiegel. Bij de juiste afstelling stelt deze ook de piloot in staat om de haak onder het toestel visueel in de gaten te houden.
Servo tabs
Wat ook opviel bij de rondgang waren de kleine spoilertjes aan de rotorbladen. Dit zijn servo tabs. Dit is een uitvinding van Anton Flettner, de bedenker van de synchrocopter. Deze tabs worden daarom ook wel Flettner tabs genoemd. Ze zorgen ervoor dat de piloot minder fysieke kracht hoeft uit te oefenen om de stand van de rotorbladen te wijzigen. De servo tab is kenmerkend voor Kaman helikopters.
Na de rondgang hebben we de HB-ZTW verder van zijn weekendrust laten genieten. De maandag na het weekend mocht deze krachtpatser weer aan de slag in Zwitserland.
