
Stans, oktober 2023 – In Zwitserland zijn momenteel slechts twee vliegtuigfabrikanten die gecertificeerd zijn met een POA (Production Organisation Approval). Die ene is overbekend, Pilatus Aircraft. Maar die andere, die kennen we nog niet goed. Tijd daarom om eens te kijken naar die andere vliegtuigbouwer op het hetzelfde vliegveld Buochs/Stans waar ook Pilatus haar toestellen bouwt: Light Wing AG (Light Wing Aircraft).

Light Wing werd opgericht op 20 oktober 2000 en sinds 2013 beschikt het bedrijf over een POA. Het bedrijf produceert sportvliegtuigen in Stans die uitstekend geschikt zijn voor pilotenopleidingen en voor het slepen van zweefvliegtuigen. De toestellen beschikken over moderne Rotax motoren en digitale avionica. Sinds 17 juni 2014 beschikt Light Wing AG over het EASA CS-LSA (Light-Sport Aircraft) certificaat voor hun model Lightwing AC4. De naam Lightwing wordt hierbij aan elkaar geschreven. AC staat voor “Air Carrier” en het cijfer “4” voor het beoogde aantal zitplaatsen. Dat zijn er uiteindelijk maar twee geworden, maar het is niet de AC2 geworden…

Hans Gygax
De Lightwing AC4 is een lichte tweepersoons hoogdekker. In het ontwerp zijn de lijnen van de Comco C42 Ikarus te herkennen. Niet vreemd, want dezelfde ontwerper heeft hieraan gewerkt. De Zwitser Hans Gygax heeft naast de zeer populaire Duitse C42 Ikarus ultralight (en een tiental andere ontwerpen) ook de Lightwing AC4 getekend. Een eerste ongeregistreerde experimentele versie van het door Hans Gygax ontworpen toestel vloog al in juni 1998.


Uiteindelijk werden twee AC4’s gebouwd door het Duitse Aircraft Design & Certification GmbH (AD&C). Tot 6 augustus 2015 beheerden zij ook het typecertificaat van de Lightwing AC4, het enige ontwerp tot nu toe dat Light Wing AG produceert.

Ruim
Het centrale hart van het toestel vormt een aluminium buis die over de lengte van het toestel loopt. Daaromheen is een koolstofvezel constructie gemaakt. Het toestel beschikt over een vast onderstel. De binnenruimte in de cabine is royaal te noemen met een breedte van 1,26 m. Zelfs de wat forsere inzittenden (zoals … 🙂 ) zitten hier comfortabel in.

De aluminium vleugels zijn bespannen met polyester. De schatting is dat deze bespanning – als het toestel binnen gestald wordt – zo’n vijftien jaar mee kan, maar een inspectie is na vijf jaar noodzakelijk waarna een verlening voor twee jaar steeds mogelijk is.

Het vervangen van het polyester lijkt misschien een lastige klus, maar Light Wing kan dit in twee dagen uitvoeren voor SFR 5.000,00. Daarbij worden de gebruikte doeken vrijwel kant en klaar aangeleverd door een zeilmakerij uit Buochs.

Standaard wordt een Rotax 912iS motor toegepast, maar een Rotax 912iSc is ook mogelijk. Sinds begin van dit jaar bestaat er ook een sterkere versie met een Rotax 915iS motor. We zetten de beschikbare types even op een rij.

Lightwing AC4 CS-LSA
Met de CS-LSA versie is Light Wing begonnen. Het toestel valt in de klasse met een maximaal startgewicht tot 600 kg. De cockpit is uitgevoerd met een Dynon SkyView touch screen en een EFIS (Electronic Flight Instrument System) voor de benodigde informatie over de motor.

Als krachtbron dient de Rotax 912iS of 912iSc van 100 pk (73 kW). De prijs van de Lightwing AC4 CS-LSA is SFR 165.000,00.

Lightwing AC4 UL
De UL-versie is een ultralightversie met een maximaal startgewicht van 600 kg. In Zwitserland is deze ultralightklasse niet toegelaten en dus is dit model uitsluitend bedoeld voor de buitenlandse markt. Light Wing richt zich hierbij met name op Duitsland. Sinds 16 december 2021 beschikt men voor dit model over de het Deutscher Ultraleichtflugverband e. V (DULV) certificaat. Tot op heden is er nog geen Lightwing AC4 UL gebouwd, het is nog wachten op de eerste klant hiervoor.
Het verschil in de UL versie ten opzicht van de CS-LSA uitvoering zit ment name in een eenvoudiger digitaal Kanardia NESIS III systeem met twee 8,4“ Touch-schermen en de toepassing van een Junkers Magnum 601 systeem met een ballistische reddingparachute. De Lightwing AC4 UL kost SFR 150.00,00.

Lightwing AC4 GT
De Lightwing AC4 GT is de versie met een Rotax 915iS motor. Naast een sterkere motor zijn er nog meer aanpassingen aan het toestel gedaan ten opzicht van het CS-LSA model. Zo is er een plexiglazen plafond in het toestel gekomen. Hierdoor heeft men vanuit de cockpit nog beter zicht rondom. En dat is belangrijk, want dit toestel is ontwikkeld voor het slepen van zweefvliegtuigen.


Winch
De AC4 GT is voor het slepen uitgerust met een oprolbare sleepkabel. Er kunnen zweefvliegtuigen tot 850 kg mee gesleept worden. De eerste tests zijn uitgevoerd met een 60 m lange kabel. Op dit moment vliegt men met een 40 m lange kabel. In de cockpit is een instrument te vinden waarop de piloot kan checken hoe ver de kabel is uitgerold.


De winch is van het Zwitserse bedrijf VEMAG. Inmiddels bezit Light Wing AG zelf de rechten hiervan. Op termijn zou men dit systeem willen gaan vermarkten met een STC op andere type vliegtuigen. Op dit moment ligt daar echter niet de prioriteit.

Camera
Tijdens het slepen van een zweefvliegtuig kan de piloot vanuit de cockpit het zweefvliegtuig goed in de gaten houden. Niet alleen door middel van een gebruikelijke achteruitkijkspiegel op de vleugelsteun, maar ook door middel van een digitale achteruitkijk-camera.

Het beeld van deze camera is op te roepen in het Dynon beeldscherm en geeft een prima en helder beeld naar achteren.


Extra koeling
Bij het slepen van zweefvliegtuigen wordt de motor stevig belast. Om een goede koeling te garanderen zijn twee oliekoelers toegepast en twee radiatoren. De tweede radiator is overigens weer verwijderd omdat deze in de praktijk toch niet nodig bleek te zijn.


Er kan tot 12.000ft gesleept worden. Mede door de goede koeling kan de AC4 GT snel klimmen en dalen. Daarmee valt per vlucht zo’n vijf minuten tijdwinst te behalen ten opzichte van bijvoorbeeld een Piper Pawnee of een Robin. Voeg daarbij het gunstige brandstofverbruik en het lage geluidsniveau en de Lightwing AC4 GT komt in de afwegingen al gauw als meest economisch naar voren.


De Lightwing AC4 GT staat in de folder vermeld voor een prijs van SFR 250.000,00.

Productieoverzicht
Op dit moment vliegen er in Zwitserland vier AC4 toestellen. We nemen hieronder de volledige productie tot nu toe onder de loep.
C/n 001
Het c/n 001 was een niet-vliegend prototype. We zijn hier geen foto’s van tegengekomen. Dit prototype is door AD&C in Duitsland gebouwd.
C/n 002
Het toestel met c/n 002 was de eerste vliegende Lightwing AC4. De registratie HB-WEA werd op 12 april 2013 toegekend. Dit toestel is gebouwd door AD&C en vloog voor het eerst op 24 juli 2013.

De afgelopen jaren heeft de HB-WEA verschillende kleuren gehad. In totaal hebben we vier versies gevonden.
De HB-WEA is helaas op 21 juni 2019 verloren gegaan bij de noodlanding na een motorstoring. Dat was bij Neu-Isenburg op een vlucht van Speyer Airfield (EDRY) naar Meschede-Schüren Airfield (EDKM). De twee inzittenden raakten hierbij gewond en het toestel was onherstelbaar beschadigd.
C/n 003
De HB-WEB heeft c/n 003. Dit is de eerste Lightwing AC4 CS-LSA die door Light Wing zelf is gebouwd. Het toestel maakte haar eerste vlucht op 5 augustus 2017. Op 6 april 2018 werd de HB-WEB als eerste afgeleverd aan een klant. Tot begin 2023 stond dit toestel op naam van de Eichenberger Flugschule op Buttwil. De HB-WEB staat momenteel op naam van Light Wing AG en is te koop met zo’n 750 vlieguren op de teller.

Dat er met de Lightwing AC4 goed gevlogen kan worden bewees de HB-WEB eind september 2023. Toen won dit toestel de wedstrijd precisielandingen op Luzern Beromünster.
C/n 004
Het toestel met c/n 004 heeft de registratie HB-WEC. Dit toestel werd op 4 mei 2018 ingeschreven en staat op naam van Flubag Flugbetriebs AG. Dit is het bedrijf dat zorgt voor de exploitatie van het vliegveld Luzern Beromünster. Daar staat het toestel dan ook gestationeerd.


C/n 005
Het toestel met c/n 005 is geregistreerd als HB-WED. Dit toestel is in 2018 geboren als CS-LSA versie. De eerste tijd vloog het toestel dan ook met een Rotax 912iS motor van 100 pk (73 kW). De HB-WED is omgebouwd als eerste exemplaar met een krachtigere Rotax 915iS motor (141 pk / 105 kW).

De eerste vlucht van de aangepaste Lightwing AC4 werd op 22 februari 2023 gemaakt. De typeaanduiding is gewijzigd in Lightwing AC4 GT. Inmiddels zijn er al ruim meer dan tweehonderd sleepvluchten met zweefvliegtuigen mee uitgevoerd.


C/n 006
De HB-WEE is momenteel de CS-LSA demonstrator van Light Wing. Dit rood/witte toestel is op 6 november 2019 gaan vliegen en staat op naam van Light Wing AG en is gestationeerd op Buochs/Stans.

C/n 007
Binnen het Cellcius project van de Eidgenössische Technische Hochschule Zürich (ETH-Zürich) / de Technische Universiteit van Zürich wordt gewerkt aan een Lightwing AC4 op waterstof. Dit toestel moet straks twee uur kunnen vliegen met een range van 250 km. En dat zonder CO2 uit te stoten.

Dit toestel is grotendeels door Light Wing gebouwd, maar zal verder afgebouwd worden door de ETH-Zürich binnen het project Cellcius. Het toestel met c/n 007 heeft op 3 oktober 2023 de productielocatie op Buochs/Stans verlaten en is naar een hangaar op Dübendorf overgebracht.

Dit toestel zal voorzien worden van een aandrijving gebaseerd op waterstof (H2). Light Wing had het kenmerk HB-WEF gereserveerd, maar dat kenmerk wordt waarschijnlijk niet gebruikt. Het wordt vermoedelijk een “HB-S..” kenmerk als het als een lesvliegtuig (Schulung) wordt ingeschreven.

Bij het ophalen van het half afgebouwde toestel is de brandstoftank blijven liggen. Die is immers straks niet nodig in dit toestel!

Het hart van de aandrijflijn voor dit toestel wordt een 68 kW waterstofbrandstofcel. Deze produceert de elektrische energie die nodig is om te vliegen.
De benodigde waterstof wordt vervoerd in twee hogedruktanks onder de vleugels van 700 bar. Deze tanks maken een vlucht van meer dan twee uur mogelijk. Dit systeem komt achter de zitplaatsen en weegt 120 kg.
Om vermogenspieken tijdens het opstijgen of een doorstart op te vangen, wordt een accumodule met een totale capaciteit van 5,8 kWh geïnstalleerd. Deze levert een continuvermogen van 35 kW en een spanning van 756 V. De accu’s zijn vloeistof gekoeld en kunnen tijdens de vlucht worden opgeladen door de brandstofcel.
Een efficiënte en krachtige elektromotor van 80 kW staat centraal bij de voortbeweging van de Lightwing AC4 H2-versie. Om optimaal aan de eisen te voldoen, ontwerpt en produceert men de radiale fluxmotor zelf, in samenwerking met e+a Elektromaschinen und Antriebe AG.
Voor de werking van een wisselstroommotor met accu’s en een brandstofcel zijn een omvormer en een DC/DC-omvormer nodig. Beide zijn intern ontwikkeld, waardoor ze naadloos in het systeem passen.
Het projectteam Cellcius heeft al eerder een vliegend vliegtuig opgeleverd. Twee jaar lang (2019 – 2021) werkten twintig ETH-studenten werktuigbouwkunde en elektrotechniek aan de ontwikkeling van een elektische e-Sling. De vliegtuigkit op basis van de Sling TSi werd uitgerust met een modulair accusysteem en een zelf ontwikkelde elektrische aandrijflijn. Door de vleugels aan beide zijden te verlengen, kon het bereik worden vergroot tot 180 km. Het elektrische vliegtuig met de registratie HB-STU bevindt zich momenteel in de testfase en is regelmatig in de lucht te vinden.
C/n 008
Het toestel met c/n 008 is momenteel in aanbouw op Buochs/Stans. Het toestel is al flink gevorderd. De motor zit al op de neus en de vleugels staan al klaar. Het is nog niet bepaald of dit een AC4 UL of een AC4 CS-LSA gaat worden. In het laatste geval zal de registratie HB-WEG gebruikt worden, deze is al gereserveerd.


HB-WET?
Via Mirko Bleuer kregen we nog een foto van een opmerkelijke versie van de Lightwing AC CS-LSA opgestuurd met de toepasselijke registratie HB-WET. Het betreft een exemplaar op drijvers! Hebben we een ontwikkelpunt van dit model gemist? Nee, het is een gefotoshopte afbeelding! Dit toestel bestaat niet echt. Toch misstaat de AC4 een set met drijvers niet. Wellicht toch een idee om in de toekomst uit te werken? Er heeft zich inmiddels al één potentiële klant gemeld; Mirko Bleuer. Hij heeft belooft om het eerste exemplaar op drijvers te kopen als het in productie komt 😉

HB-WAB
Dan heeft Light Wing nog een tijdlang met de HB-WAB gevlogen. Dit was een Ikarus C42B Cyclone ultralight met c/n 0803-6959. Dit toestel droeg een Lightwing sticker op de neus. Men had het idee om dit model in Zwitserland te gaan verkopen als dealer. Dit is alleen geen succes geworden omdat in Zwitserland de ultralight categorie niet meer toegelaten is. De HB-WAB werd uiteindelijk in 2021 uitgeschreven.

Locatie
Light Wing AG is gehuisvest in een kleine ruimte aan de noordkant van het vliegveld van Buochs/Stans. Via de poort bij de onderhoudshangaar 10 van Pilatus is de vestiging te bereiken. In totaal zijn er bij Light Wing zeven medewerkers werkzaam, een klein, maar slagvaardig team.

In de ruimte waar de twee demonstrators (HB-WED en HB-WEE) staan zijn ook de bureaus gevestigd. Alles is bescheiden en functioneel van aard.


Bij het binnen- en buitenzetten van de toestellen is enige handigheid vereist. De roldeur van de ruimte is namelijk smaller dan de lengte en breedte van de vliegtuigen. Om de kisten toch door de deur te krijgen is een uitgedachte procedure nodig. Allereerst worden de drie wielen van zwenkwieltjes voorzien. Dan wordt aan de staart een bundel van drie touwen vastgemaakt. Deze moeten strak blijven staan tijdens het duwen. Zo wordt de Lightwing met een cirkelbeweging naar binnen en buiten gereden.

Productieruimte
De huidige productie vindt plaats in een naastgelegen voormalige ruimte van RUAG. Er is plek om aan twee toestellen tegelijk te werken. Als de productie op gang komt hoopt men wellicht op termijn in de huidige maintenancehal 10 van Pilatus terecht te kunnen. Pilatus bouwt momenteel een nieuwe onderhoudshangaar aan de zuidkant van het vliegveld. Daardoor zou de oude ruimte op termijn vrij komen.

Vliegen
We werden door Light Wing getrakteerd op een demonstratievlucht met de HB-WED Lightwing AC4 GT. Om met de vliegtuigen te kunnen vertrekken van de locatie van Light Wing moeten de kisten eerst een stukje geduwd worden naar het platform voor hangaar 10 van Pilatus. Pas hier is het mogelijk om de motor te starten en naar de baan te taxiën.


Over de weg
Het taxiën op Buochs/Stans is een belevenis op zicht. Er moet namelijk de openbare weg worden overgestoken. Hiervoor is een systeem met stoplichten beschikbaar. Vanuit de toren of via het uitzenden op een bepaalde radiofrequentie kunnen de verkeerslichten geactiveerd worden.


Na de start vanaf baan 05 op Buochs/Stans werd met een pittige 1.200 ft per minuut uitgeklommen. Er werd koers gezet richting het Vierwoudstrekenmeer. Vervolgens werd een rondje gevlogen om de Grosser Mythen. Dit is een stenen puist van 1.898 meter hoog in de Schwyzer Alpen in Centraal-Zwitserland. De berg ligt in het kanton Schwyz, ten oosten van de stad Schwyz.





Vanaf daar werd richting Luzern gevlogen. Maar niet voordat er twee pogingen gedaan werden om het toestel in een stall te brengen. In die situatie gedraagt het toestel zich erg gemoedelijk. De neus duikt aarzelend een beetje zwabberend naar beneden en laat zich bij een iets toegenomen snelheid weer direct onder controle brengen.

Bij de nadering van Luzern was de militaire vliegbasis Emmen goed te zien. Boven het centrum van Luzern werd een rondje gedraaid. Zo hadden we een schitterend uitzicht op de kenmerkende houten kapelbrug uit 1332.

Vanaf Luzern is het nog maar een klein stukje vliegen naar Buochs/Stans. We vlogen “via overhead” om via de radio de slagbomen langs de landingsbaan te kunnen bedienen. De toren was op dat moment (kort na 16:00u) al niet meer bemand.

Via een sportief circuitje en met een flinke daalsnelheid werd de baan aangevlogen. Na een comfortabele touch down werd terug getaxied nar het platform bij Hangaar 10.

Na de vlucht werd de HB-WED door de crew weer teruggeduwd naar de hangaar en binnengezet. Piloot Andreas Schenk vulde het logboek in na de vlucht van achtentwintig minuten. De genoteerde uren van het toestel (388.43) komen exact overeen met die op de digitale urenteller die te zien is op de foto met de meter die de lengte van de sleepkabel aangeeft (zie hierboven). Het toestel heeft inmiddels 1.008 starts en landingen achter de rug waarvan zo’n 20% om een zweefvliegtuig te slepen.

Dealerschappen
Momenteel is Light Wing AG bezig om een Europees dealernetwerk op te zetten. GB Aircraft uit het Poolse Warschau en aircraftdealer.ro uit Roemenië zijn inmiddels dealers van Light Wing AG in Oost-Europa. Ook in Nederland zou men graag een daderschap opzetten. Geïnteresseerden kunnen zich bij Light Wing melden.


Met dank aan Mirko Bleuer en de medewerkers van Light Wing AG, in het bijzonder Andreas Schenk, voor hun bijdrage aan dit artikel.
Een gedachte over “Kennismaking met Light Wing AG de AC4”
Reuze interessant. Alleen zou ik de centrale aluminium ligger geen hart noemen, maar een ruggengraat.