Kon Roland Garros eigenlijk wel tennissen?

La Ferté Alais, juni 2014 – De naam Roland Garros is in Frankrijk onlosmakelijk verbonden aan tennis. Wat het tennistoernooi Wimbledon is voor de Britten, is Roland Garros voor de Fransen. Een goede vraag voor een Pub-quiz; was Roland Garros nou eigenlijk wel een befaamde Franse tennisspeler of is hij op een andere manier beroemd geworden? Het antwoord is in dit artikeltje te vinden.

Morane-Saulnier

In de zoektocht naar het antwoord kijken we eerst eens naar de luchtvaart en niet naar tennis, zo zijn we! We starten het verhaal bij één van de vroege ontwerpen van de vliegtuigbouwer Morane-Saulnier, hun model G. Van de Morane-Saulnier G zijn door de broers Leon en Robert Morane en Raymond Saulnier zo’n tweehonderd exemplaren gebouwd. Het toestel vloog voor het eerst in 1912. Het is een onbewapende tweezitter bedoeld voor verkenningsvluchten en kon zelfs met drijvers uitgerust worden.

De Morane-Saulnier G heeft de twijfelachtige eer om als eerste een ander vliegtuig in de lucht te hebben neergehaald. Op 7 september 1914 probeerde de Russische stuntpiloot Pjotr Nesterov (hij maakte als eerste ter wereld een looping met een vliegtuig) een Oostenrijkse Albatros B.II neer te schieten door er met zijn handvuurwapen vanuit zijn Morane-Saulnier G op te schieten. Toen dit niet lukte besloot Nesterov met zijn Morane-Saulnier de Albatros in de lucht te rammen. De Albartos stortte neer en de piloot Franz Malina en zijn waarnemer Baron Friedrich von Rosenthal kwamen om het leven. Ook de Morane stortte neer waardoor Nesterov een dag later eveneens het leven liet. Dit speelde zicht af bij het Oekraïense Zjovkva, ten noorden van Lviv. In 1951 werd de plaats Zjovkva omgedoopt tot Nesterov. Dit werd in 1992, na het uiteenvallen van de Sovjet Unie, weer teruggedraaid.

Roland Garros

Dan nu naar Roland Garros. Op 6 oktober 1888 werd in Saint-Denis, op het Franse koloniale eiland Réunion in de Indische Oceaan, Eugène Adrien Roland Georges Garros geboren, kortweg Roland Garros. Hij zou uitgroeien tot een Franse luchtvaartpionier en held. Hij was één van de eerste echte gevechtspiloten. Garros groeide op in Parijs en volgde daar de handelsschool. Hij begon een auto- en fietsenhandel en met het geld dat hij verdiende kocht hij in 1910 zijn eerste vliegtuig.

Hij trad toe tot het vliegende circus genaamd ‘Moisant International Aviators’ en vermaakte het publiek met vliegshows in Cuba, Mexico en de Verenigde Staten. In de beginjaren vloog hij met een Santos-Dumont Demoiselle en een Blériot XI.

Op 4 september 1911 vestigde Garros het hoogterecord en vloog tot 3.950 m (12.960 ft). Dat was boven de baai van Rio de Janeiro.
Dit was de tijd dat luchtvaartrecords nog voor het eerst gezet moesten worden of snel verbeterd werden. Roland Garros vloog namelijk een jaar later, op 6 september 1912, tot 5.610 m (18.410 ft) hoogte. Hij werd vervolgens in 1912 testvlieger van Morane-Saulnier.

Middellandse Zee

Het meest bekend werd Roland Garros op 23 september 1913. Toen vloog hij met een Morane-Saulnier G van het Franse Fréjus naar Bizerte aan de Tunesische kust. Hij werd daarmee de eerste die non-stop vliegend de Middellandse Zee vliegend overstak. Dat was een pittige vlucht van maar liefst 7 uur en 53 minuten. En dat met een vliegtuigje met een Gnome motor van maar 60 pk (44 kW). Hij redde het overigens maar net. Na de landing had hij nog maar vijf liter peut over.

Machinegeweer

Toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak meldde Roland Garros zich vrijwillig als militaire piloot. Hij werd daarmee één van de eerste militaire piloten ter wereld. Samen met zijn vriend en vroegere werkgever Raymond Saulnier probeerde Garros een systeem te ontwikkelen waarbij met een machinegeweer door een draaiende propeller heen geschoten kon worden. Dat lukte niet en dus werd gekozen voor het aanbrengen van metalen platen op de propeller zodat deze niet door de kogels beschadigd zou raken.
Het eerst vliegtuig waarbij een machinegeweer op de neus werd gemonteerd was de Morane-Saulnier L, een parasoldekker. Dit model was uit de “G” ontwikkeld waarbij de vleugel naar boven werd gebracht en als een soort parasol boven het vliegtuig stond.

In 1915 wist Garros met zijn speciale machinegeweer in twee weken tijd drie Duitse vliegtuigen neer te halen bij Veurne, Kortemark en Wervik. Op 18 april 1915 werd Roland Garros vanaf de grond beschoten nadat hij vanuit de lucht twee granaten had gegooid op een trein bij Lendelede. Een kogel trof de brandstoftoevoer waardoor de piloot noodgedwongen moest landen. Bij die geslaagde noodlanding werd hij gevangen genomen door de Duitsers. Garros probeerde nog zijn vliegtuig in brand te steken, maar het toestel viel in Duitse handen. De Duitsers brachten het naar Anthony Fokker, die toen zijn vliegtuigfabriek in Duitsland had. Fokker bestudeerde het systeem van het machinegeweer en wist dit zodanig te verbeteren dat er wel gesynchroniseerd mee tussen de kwetsbare propellerbladen kon worden geschoten. Een uitvinding waar Fokker later wereldberoemd mee zou worden.

Fatale vlucht

Uiteindelijk wist Roland Garros in 1918 te ontsnappen uit het kamp in Maagdenburg waar hij gevangen zat. Via Nederland lukte het hem om in Frankrijk te komen en hij stapte meteen weer in een vliegtuig. Op 2 oktober 1918 wist hij toen zijn vierde luchtoverwinning te behalen. Helaas kwam Garros drie dagen later, op 5 oktober 1918, op slechts negenentwintig jarige leeftijd om het leven toen hij zijn laatste luchtgevecht verloor bij Saint-Morel boven de Franse Ardennen. Hij is vervolgens in Vouziers begraven.

Geëerd

Bij leven ontving Roland Garros al de onderscheiding Ridder in het Franse Legioen van Eer (‘Ordre national de la Légion d’honneur’). Dat was na zijn oversteek van Frankrijk naar Tunesië. Na zijn ontsnapping uit Duitsland werd dat opgewaardeerd tot Officier in het Franse Legioen van Eer.

Stadion

In 1927 werd bij Parijs een groot nieuw tennisstadion gebouwd. De voorzitter op dat moment van die onderneming was Émile Lesieur, een voormalige medestudent en vriend van Roland Garros. Hij zorgde ervoor dat het stadion de naam Roland Garros meekreeg. Sindsdien worden in dit stadion jaarlijks de Open Franse Tenniskampioenschappen gehouden en is de naam Roland Garros een begrip geworden in de tenniswereld.
Daarmee hebben we de vraag boven dit artikel beantwoord. Roland Garros kon niet tennissen, maar was een dappere luchtvaartpionier.

100 jaar later

In september 2013 was het honderd jaar geleden dat Roland Garros zijn vermaarde vlucht over de Middellandse Zee maakte. Aéro-Club de France, de Franse luchtmacht en de DGAC (de Franse tegenhanger van de Nederlandse Inspectie Leefomgeving en Transport – ILT) organiseerden een herdenkingsvlucht. De Réplic’Air association bouwde in Toulouse special daarvoor een vliegende replica van een Morane-Saulnier G. Dit toestel is voorzien van een moderne Rotec stermotor met zeven cilinders, die betrouwbaarder is dan de Gnome motor van weleer. Dit toestel met de registratie F-PMSG maakte haar eerste vlucht op 10 augustus 2013. De “P” in de registratie is om aan te geven dat het een experimental is en “MSG” staat voor Morane-Saulnier G.

Op zondag 22 september 2013 maakte de F-PMSG opnieuw de vlucht van Franrijk naar Tunesië. Deze oversteek zou 7,5 uur in beslag nemen. De piloot Baptiste Salis was wel iets, maar niet veel sneller dan Roland Garros in 1913.

La Ferté Alais

Tijdens de Pinkstervliegshow van 2014 bij La Ferté Alais zagen we de F-PMSG vliegen tijdens mooi voorjaarsweer. De F-PMSG is tegenwoordig te bewonderen in het Musee Aeroscopia in Toulouse. Het toestel, met c/n 01-RA, staat nog wel ingeschreven in het Franse luchtvaartuigregister, op naam van Association Replic’Air.