Hamburg-Finkenwerder, 5 en 11 juni 2024 – Wat als je vliegtuigen bouwt in fabrieken in verschillende landen en je moet, om er één geheel van te maken, grote onderdelen heen en weer vervoeren? Voor die vraag zocht Airbus Industries jaren geleden al een oplossing. Die oplossing werd begin jaren zeventig gevonden in de Super Guppy. Dit was een toestel, afgeleid van de Boeing C-97J Turbo Stratocruiser en ontwikkeld in de Verenigde Staten. De cockpit, vleugels, start en hoofdwielen werden van de Stratocruiser geleend. De romp was totaal anders en op dat moment ongeëvenaard.
Super Guppy
Deze grote vrachttoestellen werden in de Verenigde Staten bij Aero Spacelines gebouwd. Er werd één B377-SG Super Guppy (N940NS) vervaardigd uit een oude Boeing C-97 Stratocruiser.
Daarna zijn voor Airbus Industries twee B377-SGT Super Guppy Turbine’s gebouwd (F-BTGV – #1 / N211AS en F-BPPA – #2 / N212AS). De eerdere N940NS werd door de NASA gebruikt en kon in die tijd als enig vliegtuig complete Apollo-rakettrappen vervoeren.
UTA
Airbus had in 1982 behoefte aan nog twee extra Super Guppy’s. De rechten werden overgenomen door het Franse Union de Transports Aériens Industries (UTA) en zij bouwden nog eens twee extra Super Guppy’s.
Super Transporter
Begin jaren negentig werd de capaciteitsbehoefte bij Airbus groter want de Airbus toestellen waren inmiddels in afmeting gegroeid. Daarnaast raakten de Super Guppy’s aan hun eind en waren duur om te onderhouden. Het moest allemaal nog groter en er moest meer gewicht meegenomen kunnen worden. Daarop ging Airbus met een Airbus A300 opnieuw naar de tekentafel en ontwikkelde op basis van dat passagierstoestel een eigen ‘Super Guppy’, die al de naam ‘Super Transporter’ meekreeg. Van deze Airbus A300F4-608ST ‘Super Transporter’ werden er vijf gebouwd tussen 1995 en 2000 en er zijn er momenteel (2024) in elk geval nog drie van operationeel.
Beluga
In plaats van ‘Super Transporter’ kreeg deze vliegende reus al snel de bijnaam ‘Beluga’ en die laat zich makkelijk verklaren. Het vliegtuig lijkt een beetje op de witte dolfijnsoort genaamd beluga. Deze dolfijnen zijn te herkennen aan hun korte snuit en hun dikke voorhoofd die uit een flinke speklaag bestaat. Doordat bij de Airbus Beluga de cockpit verlaagd voor de romp zit heeft ook deze vrachtreus wel iets weg van zo’n beluga walvis.
Bij de Beluga werd gekozen voor een ontwerp waarbij de cockpit verlaagd werd en de laadvloer boven de cockpit lag. Hierdoor hoeven bij het in- en uitladen de verbindingen tussen de controls en overige bedrading niet verbroken te worden als de neus open gaat. Hierdoor ontstond forse tijdwinst bij het laden ten opzicht van de Super Guppy omdat niet eerst alle systemen voor vertrek getest hoeven te worden op hun werking wanneer de neus open is geweest.
De eerste Beluga vloog op 13 september 1994 en vanaf januari 1996 werden de Airbussen formeel in dienst genomen. Het volume van de Beluga is groter dan dat van een Lockheed C-5 Galaxy of een Antonov An-124. Het volume van de Antonov AN-225, die door Rusland is verwoest, was wel groter.
Beluga XL
Met de komst van de Airbus A350 werd de vervoersbehoefte van Airbus nog groter. Bovendien was de productie van de overige Airbussen zo gebroeid dat de Beluga’s de benodigde capaciteit niet konden leveren. Opnieuw werd gezocht naar een grotere optie, maar die werd niet op de markt gevonden. Daarop is in 2014 gestart met de ontwikkeling van de Beluga XL. Ditmaal werd de Airbus A330-200 als basis genomen. Dit resulteerde in een nog groter toestel. De eerste Airbus A330-743L Beluga XL vloog op 19 juli 2018. Dat toestel, de ‘XL1’, is tot juni 2024 als test- en certificatievliegtuig gebruikt en pas daarna operationeel in dienst gekomen. Als bouwjaar wordt in het Franse register daardoor dan ook 2024 aangehouden.
Inmiddels zijn er zes Beluga XL’en afgeleverd. De laatst gebouwde is in november 2023 aan de vloot toegevoegd.
Knipoog
De toestellen zijn tegenwoordig in de blauwe huisstijl van Airbus gestoken. Grappig daarbij is dat de Airbussen een mond hebben en aan weerskanten een oog. Zo lijkt het nog meer op een Beluga walvis. Bij de XL6 (F-GXLO) knipoogt de Beluga aan één kant, een leuke gimmick.
Airbus Transport International
De komende jaren blijven zowel de Beluga’s als de Beluga XL’s in dienst. In totaal elf toestellen. Twee van de vijf Beluga’s staan momenteel in opslag. De zes Beluga XL toestellen zijn allemaal operationeel.
De onderneming die ermee vliegt is Airbus Transport International, een onderdeel van Airbus Industries. En de toestellen hebben het druk. Zes dagen in de week wordt ermee gevlogen tussen de diverse productielocaties van Airbus in Toulouse, Bordeaux, Bremen, Hamburg, Sevillia en Hawarden. Geregeld zijn bij onbewolkt weer de Beluga (XL) toestellen hoog boven ons land waar te nemen. Ze laten zich relatief makkelijk herkennen door hun grote afmeting.
Ook andere vracht
Daar waar overcapaciteit is kunnen de toestellen ook ingezet worden voor andere klussen. Zo zijn er al eens hulpgoederen mee vervoerd of zelfs onderdelen van Boeing. Dat laatste is nu de omgekeerde wereld, want vroeger werden de Airbussen door de lucht gedragen op de vleugels van de Boeing Super Guppy’s. Iets waar indertijd nog wel eens een grap over werd gemaakt.
Laad dok
Om snel te kunnen in- en uitladen is er voor de Beluga’s een speciale hangaar als laad dok gebouwd. Hier kan het toestel na aankomst me zijn neus inrijden. Dan kan overdekt de neus openklappen en staat men droog en uit de wind bij het laden en lossen. Op die manier is een toestel in een uurtje weer gereed om te vertrekken als het moet.
Wij troffen in het verleden al eens de Super Guppy’s en Beluga’s van Airbus op Le Bourget bij Parijs. De Beluga XL hebben we afgelopen juni voor het eerst in actie gezien op Hamburg-Finkenwerder. Vanaf de spottersheuvel heb je een prachtig zicht op de startende vliegende mastodonten.
Super Guppy en Beluga (XL) productieoverzicht |
|||||
| Registratie | #Nr. | Type | C/N | Bouwjaar | Opmerkingen |
| N940NS | Aero Spacelines B377-SG Super Guppy | 15938 | 1949 | ex 52-2693, pres. Pima Air & Space Museum Tucson | |
| F-BTGV | 1 | Aero Spacelines B377-SGT-201 Super Guppy Turbine | 0001 | 1971 | ex N211AS, broken-up, cockpit South Wales Aviation Museum |
| F-BPPA | 2 | Aero Spacelines B377-SGT-201 Super Guppy Turbine | 002 | 1969 | ex N212AS, pers. Airbus Toulouse–Blagnac |
| F-GDSG | 3 | Airbus Super Guppy 337 SGT-F | 003 | 1982 | pres. Airbus Hamburg-Finkenwerder |
| N941NA | Airbus Super Guppy 337 SGT-F | 004 | 1983 | ex F-GEAI / #4 | |
| F-GSTA | 1 | Airbus A300F4-608ST Beluga | 655 | 1995 | ex F-WAST, stored |
| F-GSTB | 2 | Airbus A300F4-608ST Beluga | 751 | 1996 | ex F-WSTB, stored |
| F-GSTC | 3 | Airbus A300F4-608ST Beluga | 765 | 1997 | ex F-WSTC |
| F-GSTD | 4 | Airbus A300F4-608ST Beluga | 776 | 1998 | ex F-WSTD |
| F-GSTF | 5 | Airbus A300F4-608ST Beluga | 796 | 2000 | |
| F-GXLG | XL1 | Airbus A330-743L Beluga XL | 1824 | 2024 | ex F-WBXL, testbed, del JUN 2024 |
| F-GXLH | XL2 | Airbus A330-743L Beluga XL | 1853 | 2019 | ex F-WBXS |
| F-GXLI | XL3 | Airbus A330-743L Beluga XL | 1930 | 2020 | ex F-WWKY |
| F-GXLJ | XL4 | Airbus A330-743L Beluga XL | 1985 | 2021 | ex F-WWCO |
| F-GXLN | XL5 | Airbus A330-743L Beluga XL | 2027 | 2022 | ex F-WWKO |
| F-GXLO | XL6 | Airbus A330-743L Beluga XL | 2041 | 2023 | ex F-WWYX |
Met dank aan Piet Hitzerd voor zijn bijdrage aan dit artikel.