Luchtmacht neemt afscheid van de F-16, het vertrek van een icoon

Volkel, 24 en 27 september 2024 – De Koninklijke Luchtmacht (KLu) neemt na vijfenveertig jaar afscheid van de General Dynamics F-16 Fighting Falcon (of Viper). Wie militaire luchtvaart op de sociale media de afgelopen maanden een beetje gevolgd heeft, is overspoeld met talloze F-16-herinneringen en foto’s. Op de dag dat de Nederlandse F-16’s hun laatste afscheidsrondje maakten boven Nederland, kunnen wij natuurlijk niet achterblijven.

Sons of Bonzo

Op dinsdag 24 september maakten een viertal F-16’s van het 312 Squadron ‘Sons of Bonzo’ al de laatste operationele militaire missie boven Nederland. Voor drie van de vier piloten was dit tevens hun ‘Fini Flight’, de laatste vlucht als luchtmachtvlieger. Om meerdere redenen dus een memorabele dag. Die dag vierde de KLu samen met een beperkt aantal genodigden. Spotting Group Volkel en de Vereniging Onze Luchtmacht mochten in twee sessies, ieder met zo’n tweehonderd personen, dit op de basis bijwonen. De belangstelling hiervoor was dermate groot dat er geloot moest worden. Voor wie niet ingeloot was, kon een plek aan het hek van de basis als alternatief dienen.

Fotomoment

Voor de gelegenheid waren twee speciale F-16’s op het operationele platform neergezet. Daarop konden de bezoekers hun camera’s naar hartenlust afvuren. Voor de beste plaatjes waren er een aantal trappen beschikbaar. De gaten in de wolken zorgden ervoor dat er zelfs zonnige plaatjes gemaakt konden worden, iets wat aan het begin van de dag nog onwaarschijnlijk leek.

De twee bijzondere F-16’s waren de J-197 en de J-616. Deze werden geflankeerd door de voorloper van de F-16, de Lockheed F-104G Starfighter, en de opvolger van de F-16, de Lockheed Martin F-35A Lightning II.

J-197

De J-197 is voorzien van een speciaal, door de kunstenaar Peter van Stigt ontworpen, uiterlijk. Hij is de afgelopen jaren veelvuldig door de KLu benaderd om toestellen van een speciaal uiterlijk te voorzien. Deze keer, bij het afscheid van de F-16, bleef het niet alleen beperkt tot het beschilderen van de staart en de vinnen aan de onderkant, maar het ontwerp liep deze keer door over de romp om de cockpit heen.

Van Stigt noemt de J-197 zelf zijn ‘finest hour’. De verwachting dat dit qua kleur en omvang overtroffen kan worden op een grijze F-35A is niet erg waarschijnlijk.

Op de staart staan alle squadrons vernoemd die bij de KLu met de F-16 hebben gevlogen, inclusief het Amerikaanse 148 Fighter Squadron op Tucson International Airport (AZ) / Morris ANG Base. Hier heeft de KLu gedurende tweeëndertig jaar opleidingen voor F-16-piloten verzorgd.

Ook zijn in de staart de brandhaarden in de wereld te lezen waar Nederlandse F-16’s voor missies zijn ingezet. Verder is het cijfer ‘45’ te zien. Dit staat voor het aantal jaren dat de F-16 bij de KLu in dienst is geweest. Op het huis voor de remparachute staat ‘assembled by Fokker’. De Nederlandse F-16’s zijn bij Fokker op Schiphol gebouwd, in de tijd dat we nog zo’n mooie vliegtuigfabriek in ons land hadden.

J-616

De J-616 is een F-16 die al een tijdje niet meer luchtwaardig is. Het is de bedoeling dat deze F-16 op de sokkel komt te staan op de basis Volkel waar eerst de J-240 stond. Deze was in een dermate slechte staat dat het toestel preventief verwijderd is alvorens het uit eigen beweging ‘van zijn voetstuk’ zou vallen. Dat verdiende de trouwe F-16 niet.

De J-616, die onder de hoede valt van de ‘Historical Fighters’ op Volkel, was deze zomer over de weg (en onder de radar) naar Groot-Brittannië vervoerd. Daar is het toestel als sponsorproject van Lockheed Martin voorzien van een speciale staart die memoreert dat de F-16 dit jaar al vijftig jaar vliegt. In 1974 maakte namelijk het prototype al haar eerste vlucht.

Tijdens de Royal International Air Tattoo (RIAT) op de Royal Air Force base Fairford in juli 2024 werd de J-616 met zijn staart als verrassing onthuld. Naderhand is de F-16 weer naar Volkel gebracht en is nu in afwachting om op de vrijgekomen sokkel van de J-240 gehesen te worden. Niet alleen de staart is fraai bewerkt, ook de brandstoftanks mogen er zijn. Op de pylons van de tanks staan de roundels van de luchtmachten die met de F-16 vliegen of hebben gevlogen. En dat zijn er nogal wat!

Je moet goed kijken, maar er staan nog een aantal handtekeningen op de staart van de J-616. Die zijn van personen die bij het project betrokken zijn geweest.

D-8114

De ‘Historical Fighters’ op Volkel beheert ook de Lockheed F-14G Starfighter met het serial D-8114. Dit toestel wordt door een enthousiaste groep in oude glorie hersteld met werkende systemen. Er is zelfs een General Electric J-79 motor beschikbaar die nog zou moeten kunnen draaien. Het ultieme doel is dan ook om met de D-8114 op termijn op eigen kracht te taxiën. Vliegen zit er helaas om meerdere redenen niet meer in. Uiteraard is geld daarbij een factor, maar ook de beschikbaarheid van de explosieven die in de Martin Baker Schietstoel horen. Die zijn niet meer te krijgen. De Starfighter werd in 1979 opgevolgd door de F-16. Mooi daarom dat deze perfect uitziende ‘Staf’ naast de F-16’s kon staan.

F-038

In de loop van de middag werd ook de F-038 Lockheed Martin F-35A Lightning II op het platform getrokken. Uiteraard mocht de opvolger van de F-16 niet in het rijtje ontbreken. Uniek om drie generaties gevechtsvliegtuigen van de KLu naast elkaar te zien. Dat zal niet vaak voorkomen, schatten we in.

Laatste operationele missie

Vier F-16’s gingen dinsdagmiddag op pad voor de laatste operationele missie met F-16’s van de KLu. De afscheidsrondvlucht op vrijdag 27 september 2024 met de F-16’s boven Nederland is niet echt als operationele missie te kenmerken. Drie van de vier toestellen (J-008, J-013 en J-062) startten elders op het vliegveld op. De J-512 werd voor de neus van alle aanwezigen opgestart.

In formatie meldden de toestellen zich aan het eind van de missie boven Volkel. Dat leverde een spectaculaire kluwen F-16’s op.

Na de break landde de J-512 als eerste en deze F-16 werd bij de aanwezigen stilgezet. De overige drie toestellen buitelden een aantal keer rond het veld.

Dan met de naverbrander aan, dan een beetje schuin voor een mooie foto, laag, hard, stijl optrekken, een roll, alles kwam voorbij. Het was duidelijk dat deze drie jockeys hun toestel nog eens even lekker de sporen gaven. Niet verwonderlijk, want voor alle drie zou dit hun laatste luchtmachtvlucht zijn, hun ‘Fini Flight’.

Zoals aan alles kwam ook aan dit spel een eind en maakten de toestellen één voor één een full stop. De J-008 als laatste. Even later taxieden de kisten naar hun hangaar. Hier viel hen een watersaluut ten deel en een ontvangst door familieleden. Dat werd een besloten feestje waar de overige genodigden uiteraard niet bij hoefden te zijn.

Afscheidsvlucht

De KLu had het zo mooi bedacht. Vandaag, 27 september 2024, zou een zevental F-16’s nog een afscheidsvlucht boven Nederland maken. De zeven F-16’s in de formatie hadden allemaal een unieke transpondercode die samen een zin vormde: ‘FINAL VIPER FLIGHT 312 SONS OF BONZO’. Er was een route uitgestippeld met als navigatiepunten Volkel – De Peel – Twente – Leeuwarden – Vlieland – Nieuw Milligen – Soesterberg – Den Haag – Breda – Woensdrecht – Gilze Rijen – Eindhoven – Volkel. Helaas gooide onstuimig weer roet in het eten. Want hoewel de F-16 natuurlijk een all-weather fighter is, belemmerden de forse regen en wind over het centrum van het land dat men met zeven toestellen low-level op zo’n 2.000 ft VFR in formatie kon vliegen. Er werd het maximaal haalbare gevlogen: Volkel – De Peel – Twente – Woensdrecht – Breda – Gilze Rijen – Eindhoven – Volkel.

Precies om 3:12 uur (de toestellen waren van het 312 squadron) werd de thuisbasis voor de laatste maal overvlogen. Dit waren de deelnemende toestellen in de formatie met hun transpondercode: J-062 ‘FINAL’, J-013 ‘VIPER’, J-008 ‘FLIGHT’, J-515 ‘312’, J-006 ‘SONS’, J-641 ‘OF’, J-512 ‘BONZO’.

De ‘best seat in the house’ vandaag had Cristian Schrik. Hij is luchtmachtfotograaf bij de KLu en mocht de formatie vanuit de backseat van een Belgische F-16B (de FB-15 ‘BAF431’) vastleggen. Nederland heeft zelf immers geen tweezits-F-16’s meer in de vloot.

De J-197 met speciale staart startte na de formatie en voegde zich naderhand bij de groep. Na de landing terug op Volkel taxiede dit toestel als laatste naar de hangar met daggasten. De Commandant Air Combat Command in de J-197 droeg hierna de F-16-taken over aan de Commandant Luchtstrijdkrachten (C-LSK) André Steur (zelf ook F-16 en F-35 vlieger). Daarmee was het Nederlandse F-16-tijdperk officieel ten einde gekomen.

Air Force Capability Coalition

En nu? Wat gebeurt er nu met de nog luchtwaardige Nederlandse F-16’s? Nederland geeft samen met Denemarken en de Verenigde Staten leiding aan de zogeheten Air Force Capability Coalition (AFCC). Nederland stelt achttien F-16’s beschikbaar voor dit Europese F-16-trainingscentrum in Roemenië. Daarnaast worden vierentwintig Nederlandse F-16’s overgedragen aan Oekraïne.

Om een snelle overdracht te realiseren, vlogen een aantal van de laatste F-16’s met hun serials op stickers of met losse plakletters. Deze kunnen er nu makkelijk af voor de nieuwe gebruikers. Dat de stickers niet allemaal ‘F-16-proof’ waren, bleek wel toen de J-008 met een afgebladderd serial terugkwam.

Memorabel

Het afscheid van de F-16 is in Nederland niet onopgemerkt voorbijgegaan. Radio en TV deden verslag van de uitfasering en meer dan 30.000 kijkers volgden vandaag de livestream op YouTube van de afscheidsceremonie. Voor een hele generatie was dit hét jachtvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht. Het tijdperk van dit iconische vliegtuig is nu in Nederland voorbij.