Amsterdam, 6 november 2024 en Lelystad Airport, 16 november 2024 – Tijdens het helikopterevent European Rotors in de Amsterdamse RAI (4 tot en met 7 november 2024) stond tussen de hedendaagse helikopters ook een exemplaar van vijfenvijftig jaar oud. Het ging om de Pools geregistreerde SP-YHH Dornier-Bell UH-1D Iroquois van CHS Commercial Helicopter Services. Deze ‘Hubschrauber’ is in 1969 bij Dornier in Duitsland in licentie gebouwd voor de Luftwaffe. Hier werd de heli onder andere ingezet voor SAR-taken (Search And Rescue) bij het Hubschraubergeschwader 64.
Over de identiteit van de SP-YHH is enige verwarring. Het toestel staat ingeschreven met constructienummer 8177. We hebben de eigenaar – een voormalige UH-1 piloot van de Luftwaffe – gesproken en dat is ook juist. Wat echter niet juist is, is het voormalige militaire serienummer dat daarbij doorgaans vermeld wordt. Het is namelijk de ex 70+81 en niet de ex 71+17. Als je op de staartboom kijkt, dan is daar vaag nog ‘71+17’ te lezen. Kennelijk is in het verleden een andere staartboom op dit toestel gezet.
Heliport bij Schwaförden
De SP-YHH hoort niet thuis in Polen, maar op een privéheliport in Schwaförden, even ten noordoosten van Diepholz (ETND) in Duitsland (52°44’25.7″N 8°49’00.9″E). De reden dat er een Pools kenmerk op deze Bell zit, heeft te maken met het feit dat via de Poolse luchtvaartautoriteiten de heli makkelijker een Bewijs van Luchtwaardigheid onder de Annex I ‘Special-category’ kon krijgen dan in Duitsland zelf.
Met deze UH-1D is tot 2011 bij de Luftwaffe gevlogen. De Bell had toen 9.913 vlieguren in de boeken staan en de motor 7.499 uur. Sinds zo’n twee jaar staat het toestel civiel ingeschreven. Er is plek voor maximaal dertien passagiers. Vanuit zijn SAR-diensttijd zit er nog een lier op en een cargo-haak.
SAR-deuren
De schuifdeuren van de UH-1D waren in dayglow uitgevoerd met daarop ‘SAR’. Er zijn meer deuren voor het toestel beschikbaar, want doorgaans vliegt de SP-YHH met groen gecamoufleerde deuren. Voor het evenement in de RAI waren er speciaal ‘SAR-deuren’ opgezet.
Tijdens de vlucht naar Nederland waren de letters ‘SAR’ afgeplakt. De bemanning wist namelijk niet zeker of het wel toegestaan is om met ‘SAR’ op de heli te vliegen, terwijl het toestel daar niet meer voor ingezet wordt. Tijdens de beursdagen was dit verwijderd.
CHS Commercial Helicopter Services
De SP-YHH was naar European Rotors gevlogen ten behoeve van CHS Commercial Helicopter Services. Dit bedrijf levert naast helikopteropleidingen ook diverse professionele pilotenhelmen voor in een helikopter. Op zaterdag 2 november 2024 was de SP-YHH vanuit de eerder genoemde privéheliport in Schwaförden naar de Amsterdam Heliport (EHHA) gevlogen. Dit was voor de helikopters voor European Rotors de springplank om naar de RAI te vliegen. Later in de middag is de SP-YHH doorgevlogen naar de RAI om vervolgens een plekje binnen te krijgen.
Na de beurs was het de bedoeling om op vrijdag 8 november 2024 weer huiswaarts te keren. Ongunstige weersomstandigheden met matig zicht en een lage wolkenbasis verhinderden echter dat de SP-YHH bij de RAI vliegend kon vertrekken.
Plan B
Er werd vervolgens een plan B bedacht. Door Airglaze Aviation, het gespecialiseerde bedrijf in vervoer over de weg van helikopters, werd de SP-YHH op een ‘Heli-Shuttle’ dieplader naar Lelystad Airport gebracht. Niet geheel toevallig waren zij met groot materieel op de beurs European Rotors aanwezig. Aan het begin van de avond arriveerde de UH-1D op Lelystad en werd afgeladen op het platform bij European Heli Center. Daar werd onderdak aan de Poolse UH-1D geboden.
Aanhoudend grijs weer
Aanvankelijk zou de helikopter op zondag vertrekken. Alleen verhinderde het grijze weer ook op die dag het vertrek. Datzelfde was op de dinsdag daarop het geval. De bemanning van de Bell was inmiddels naar Duitsland gegaan en keerde pas op zaterdag 16 november 2024 weer terug. Deze dag stond dan uiteindelijk daadwerkelijk de terugvlucht naar de heliport bij Schwaförden gepland.
D-HHFW als crew-taxi
De bemanning arriveerde met de D-HHFW Bell B206B JetRanger III vanuit Schwaförden. Deze heli werd na aankomst bij European Heli Center geparkeerd.
Vervolgens werd de SP-YHH uit de hangar geduwd en beide helikopters werden door de nieuwe brandstofmaatschappij Check Six van kerosine voorzien. Voor de UH-1D waren dat nogal wat litertjes, deze helikopter verbruikt namelijk zo’n 300 liter per uur.
Local flight
Als dank voor het geboden onderdak de afgelopen dagen werden twee medewerkers van European Heli Center getrakteerd op een korte lokale vlucht met de Bell. Dat werd een vluchtje richting het laagvlieggebied in de CTR van Lelystad Airport. Via de snelweg A6 werd vervolgens teruggevlogen naar het vliegveld. Daarbij viel op dat de helikopter veel eerder te horen was dan te zien. Het kenmerkende ploppende geluid van de twee rotorbladen is al van verre te horen.
Na de landing stapten de gasten uit. Tegelijk werd de JetRanger opgestart en kort daarna meldden de twee heli’s zich op de frequentie van de toren voor hun vlucht naar Duitsland. Als de ‘SP-YHH-formation’ werd naar Sierra4 baan 23 gehoverd.
Via Bravo werd de CTR van Lelystad Airport verlaten. Het was vervolgens een uur en tien minuten vliegen voor beide helikopters om ‘thuis’ te komen. Daarmee was ook de laatste helikopter van European Rotors, na twee weken verblijf in Nederland, weer veilig teruggekeerd. Alle andere zeventien tentoongestelde toestellen waren al eerder naar huis vertrokken.
Met dank aan Sven Schepers voor zijn bijdrage aan dit artikel.
Een gedachte over “SP-YHH Dornier-Bell UH-1D Iroquois verbleef twee weken in Nederland”
Hubschrauber or ‘hefschroefvliegtuig’ ….What’s in a (strange) name?
Where is the full report on the rest of the European Rotors? What else was there to be seen?
At the end of the long story about taxiways and refuelling and deep-loaders, I did not understand why CHS was exhibiting an old helicopter in Amsterdam when, presumably, the purpose of the exhibition was to exhibit and commercially promote new machines and support services.