PH-UED SAAB 91A Safir treedt in dienst van Cody Air

Heino, 2 april 2025 – De luchtvaartmaatschappij Cody Air heeft op 2 april 2025 haar tweede toestel ontvangen. Niet op 1 april, want dan had iedereen gedacht dat het een grap was. Toch is Cody Air niet erg bekend in Nederland. Dat komt waarschijnlijk omdat de toestellen van Cody Air slechts eenmalig hangend aan een kraan door de lucht hebben bewogen. Cody Air is een fictieve luchtvaartmaatschappij, bedacht door de medewerkers van Dinoland in Zwolle. En omdat het jeugdvakantiepark Summercamp in Heino dezelfde eigenaar heeft, is Cody Air nu ook op die locatie “geland”.

Al sinds 1978 staat op de locatie aan de Schaarshoekweg 1 in Heino (officieel Wijhe) de PH-UED op een paal. Dit is een door het Zweedse Svenska Aeroplan Aktiebolaget (beter bekend als SAAB) gebouwde 91A Safir. Het toestel is gebouwd in 1950 en heeft constructienummer 91.137. Het is één van de in totaal achtenveertig Safirs die van deze eerste versie zijn geproduceerd.

Voor de Rijksluchtvaartschool

Op 18 juli 1950 werd de Safir in Nederland ingeschreven als PH-UED. Het toestel maakte deel uit van een groep van acht toestellen (PH-UEA tot en met PH-UEH) die door de Rijksluchtvaartdienst werden aangeschaft ten behoeve van de elementaire vliegopleiding bij de Rijksluchtvaartschool. In die tijd waren de SAAB’s gestationeerd op Ypenburg bij Den Haag. Vanaf 1953 zou Eelde de thuisbasis worden.

In die tijd hadden de Safirs van de Rijksluchtvaartschool allemaal een standaard zilvergrijs uiterlijk met donkerblauwe striping. Rond 1953 werden de toestellen egaal geel gespoten. De bovenkant van de neus werd zwart uitgevoerd, net als de registratie en het opschrift “Rijksluchtvaartschool Holland”.

Noodlandingen

Tijdens haar carrière bij de Rijksluchtvaartschool heeft de PH-UED in totaal drie keer een noodlanding gemaakt. Kennelijk was in die tijd de De Havilland Gipsy Major 10-motor (145 pk / 108 kW) nog niet zo betrouwbaar. Op 23 september 1952 werd een buitenlanding gemaakt nabij Hamersveld, op 25 mei 1956 nabij Lieveren en op 15 januari 1957 nabij Oudemirdum (ten westen van Lemmer). Tijdens die laatste noodlanding raakte het toestel onherstelbaar beschadigd.

Op die bewuste dag in 1956 zouden de leerlingen (met J.H. Klaasen als gezagvoerder) een oefenvlucht naar Rotterdam maken. Na ongeveer twintig minuten vliegen vielen – bleek later – beide brandstofpompen uit en moest er een noodlanding worden gemaakt. Deze werd met ingetrokken wielen op een weiland in de buurt van Oudemirdum uitgevoerd. Tijdens het uitglijden stootte het toestel op een oneffenheid, veerde weer op om vervolgens met een harde klap tegen de grond te slaan. De leerlingen bleven gelukkig ongedeerd, maar de PH-UED was dermate beschadigd dat reparatie niet meer lonend was.

Vanaf het najaar van 1959 deed de verbeterde SAAB 91D Safir haar intrede bij de Rijksluchtvaartschool. Begin jaren 60 waren alle 91A Safirs buiten gebruik. Het zou nog tot 7 oktober 1960 duren voordat de PH-UED werd doorgestreept in het luchtvaartuigregister. Toch bleef het toestel van nut; het werd een oefenobject bij de Rijksluchtvaartschool. Voor dat doel werd het toestel in de nieuwe kleuren van de SAAB 91D Safirs gespoten: wit met grijs en dayglow-striping en accenten. De SAAB kreeg de nepregistratie “PH-NEP” opgespeld. Naderhand is het toestel definitief aan de kant gezet en werd het onder andere regelmatig uitgeleend voor evenementen.

In november 1977 werd de PH-UED doorverkocht aan dhr. Mensinga. Kort daarop, in 1978, werd de familie Besselsen van het vakantiepark De Schaarshoek (nu Summercamp) in Heino de eigenaar. Hier werd het toestel als blikvanger op een paal geplaatst, eerst nog in zijn nieuwe Rijksluchtvaartschoolkleuren en met de “PH-NEP” op de romp.

De paal en de constructie onder het vliegtuig waren zo gemaakt dat de SAAB rond moest kunnen draaien als een soort windvaan. Naderhand is het toestel met een staaldraad vastgezet.

Omdat de onderdelen die met linnen bespannen waren er slecht aan toe waren zijn die begin jaren 90 voorzien van plaatwerk. Daarbij werd het oranje overschilderd met blauwe verf. Het toestel kreeg tevens “Blue Airline” opgespeld. De SAAB is daarvoor niet van zijn paal gehaald. Dat werk is met steigers uitgevoerd.

In 2000 is de PH-NEP van zijn paal gehaald en is de SAAB voorzien van een fantasiekleurenschema. Dit was een project van een kunstschool uit Zwolle. Het resultaat was rommelig en daarop is besloten om de sterren en de websitenaam van Summercamp HEINO.NL aan te brengen.

Op 2 december 2024 is de Safir opnieuw naar beneden gehaald en naar de nabijgelegen werkplaats van de onderneming gebracht in Heino. Hier is het toestel in de kleuren van Cody Air gespoten.

Mable Cody

Cody Air is bedacht na het lezen over Mable (Mabel) Cody. Zij verzorgde in de jaren twintig in Amerika een Flying Circus en bood diverse stunts aan voor evenementen zoals nachtvliegen, wingwalking (onder andere met loopings), parachutisten droppen, overstappen van auto naar vliegtuig zonder ladder (Mable Cody was de eerste vrouw ter wereld die dit deed) en het in de lucht wisselen van vliegtuig zonder ladder.

Hoewel Mable Cody zelf geen piloot was, organiseerde en promootte ze (als het vermeende nichtje van Buffalo Bill Cody, bekend van zijn Wild West Show) een vliegend circus. Haar circus trad op tijdens beurzen en evenementen.

Op 24 maart 1924 viel Mable van een hoogte van vijftien meter tijdens het uitvoeren van een auto-naar-vliegtuig stunt. Mable liep een ontwrichte schouder op en brak haar onderarm. Het circus ging kort na het ongeluk uit elkaar. Mable sloot zich na haar herstel aan bij het Doug Davis Baby Ruth Flying Circus. Daarna is niet veel meer van haar bekend.

Het verhaal van Mable Cody is bij Dinoland het vertrekpunt van spannende verhalen rondom Cody Air. En nu is Cody Air dan ook “geland” bij Summercamp in Heino.

Paintbrush

Het spuitwerk aan de SAAB is door professionals gedaan. Er is met verf schaduwwerking aangebracht. De ramen, die nu dicht zijn, hebben toch een illusie van weerspiegeling meegekregen. Het toestel is nieuw gespoten, maar het ziet eruit alsof het al jaren in de jungle rondvliegt.

Op de neus is nose-art aangebracht met een mooie marketingleuze voor Cody Air: “A million dreams for the world we’re gonna make”. Bij het ontwerp hiervan heeft AI een beetje meegeholpen.

Wat we zelf helemaal leuk vinden, is dat de eigenaar de oorspronkelijke registratie van de Safir weer in ere heeft gesteld. Op de romp en onder de vleugel is PH-UED aangebracht.

In de morgen van 2 april 2025 werd de SAAB op een platte kar van de werkplaats in Heino naar Summercamp gebracht. Hier werd de ochtend besteed aan het monteren van de vleugels. In de middag was een kleine, compacte en wendbare kraan besteld. Die moest de PH-UED weer op haar paal tillen.

Geconcentreerd en professioneel werd het vliegtuig met kettingen aan de kraan gehangen. Hierbij werd zorgvuldig uitgemeten dat het toestel gebalanceerd en recht hing tijdens het hijsen.

Zonder veel moeite zakte de Safir weer op haar plekje bovenop de paal. Het toestel kan er weer even tegen. Er is een coating over het vliegtuig aangebracht zodat weer en wind minder vat hebben. Toch is het verbazingwekkend dat na vijfenzeventig jaar – en daarvan de meeste jaren in de buitenlucht – het toestel er nog zo netjes uitziet.

Lees ook:

Piper PA-23-160 Apache op drijvers tussen de dino’s en veel meer moois

Met dank aan Martyn Besselsen, Jan en Johan Hetebrij, Henk Wadman, Herman Dekker en Doewe Pelleboer voor hun bijdrage aan dit artikel.