DB+127 Lockheed F-104G Starfighter ZeLL: een echte vliegende raket

Berlijn – Gatow, 13 mei 2025 – De Lockheed F-104 Starfighter wordt wel eens omschreven als een “missile with a man in it”. Dit komt doordat het toestel eruitziet als een raket en extreem hoge snelheden kon bereiken: maximaal 2.459 km/u (1.328 kts). Ter vergelijking: de moderne Lockheed Martin F-35A Lightning II haalt “slechts” 1.960 km/u (1.085 kts). Van de F-104 zijn tussen 1953 en 1979 2.578 Starfighters gebouwd, waarvan 350 exemplaren bij Fokker op Schiphol.

ZeLL

In het Militärhistorisches Museum der Bundeswehr in Berlijn-Gatow staat een bijzonder exemplaar: de DB+127 Lockheed F-104G Starfighter ZeLL van de Luftwaffe. ZeLL staat voor Zero Length Launch. Dit was een West-Duits project uit de Koude Oorlog dat onderzocht hoe gevechtsvliegtuigen gelanceerd konden worden zonder startbanen als die mogelijk onbruikbaar zouden zijn na een vijandelijke aanval. Een gangbare oplossing was snelwegen als tijdelijke startbanen te gebruiken, maar de West-Duitse ingenieurs hadden een radicaler idee: met een raketmotor een Starfighter vanuit stilstand laten opstijgen.

Een puntje van aandacht bleef dan wel hoe het toestel moest landen als de banen beschadigd zouden zijn. Daar was niet direct een oplossing voor. Ook dacht men dat in die situatie de lancering van de F-104G Starfighters meestal bedoeld was voor een serieuze lange-afstandsmissie om bijvoorbeeld een atoomwapen af te werpen. Daarbij was terugkomen onderschikt aan het slagen van de missie…

Aanpassingen

Om de Starfighter op deze manier te kunnen lanceren waren een aantal voorzieningen nodig. Er moest een rocketbooster ontwikkeld worden. Maar bovenal moest het frame van de F-104G aangepast worden om de enorme krachten bij de start te kunnen verdragen. Tot slot moest er een lanceerinrichting gemaakt worden waarvan het toestel schuin omhoog staand kon vertrekken.

Rocketdyne

De M-34 boosterraket, ontwikkeld door Rocketdyne uit West Palm Beach, Florida, leverde vier seconden stuwkracht en werd kort na de start afgeworpen zodra het toestel voldoende hoogte en snelheid had bereikt. Dit principe was eerder door de USAF getest met de North American F-100 Super Sabre.

DA+102

Het testtoestel voor deze raketmotor had constructienummer 683-2002. Het maakte zijn eerste vlucht op 15 november 1960 als gevechtsbommenwerper. De militaire registratie werd DA+102, en het toestel werd ingezet binnen het Joint Test Force-programma vanaf Palmdale en Edwards Air Force Base. De aanpassingen voor het ZeLL-project begonnen in 1962.

Vluchten in de VS

In de Verenigde Staten werden acht testvluchten met de rocketbooster uitgevoerd, de eerste in 1963, en het Amerikaanse deel van het project eindigde op 22 juli 1964. Daarna werd de DA+102 opgeslagen op Palmdale met 203 vlieguren op de teller.

Naar BD+127

Op 28 juli 1965 werd het toestel overgebracht naar Lemwerder bij de Vereinigte Flugtechnische Werke (VFW), waar het werd klaargemaakt voor ZeLL-tests in West-Duitsland. Het zilverkleurige schema werd vervangen door camouflage, en de militaire registratie werd gewijzigd naar DB+127.

Vluchten in West-Duitsland

In West-Duitsland vonden tussen 4 mei en 12 juli 1966 zeven testvluchten plaats vanaf Lechfeld, waarna het project werd stopgezet.

De DB+127 werd vervolgens bij Messerschmitt aangepast voor regulier gebruik. Vanaf 25 april 1968 vloog het toestel als 20+02 bij ErpSt 61 Erprobungsstelle, en vanaf 4 januari 1971 bij JaBoG 32 op Lechfeld.

Paalzitten

Op 6 augustus 1981 werd de 20+02 na 2.245 vlieguren in opslag geplaatst. Op 2 oktober 1984 werd het uit dienst genomen en op 2 april 1985 op een paal geplaatst bij Karlsruhe.
Tien jaar later, op 8 maart 1995, werd begonnen met de restauratie van het toestel naar de F-104G Starfighter ZeLL-configuratie. De oude registratie DB+127 werd opnieuw aangebracht, waarna het toestel werd overgebracht naar het Militärhistorisches Museum der Bundeswehr in Berlijn-Gatow, waar het nog altijd tentoongesteld wordt. Het toestel staat opgesteld met een Rocketdyne-booster eronder en om zijn destijds bedoelde taak uit te beelden hangt er midden onder het toestel een dummy van een af te werpen atoombom.

DB+128

In 1965 werd ook de DB+128 (constructienummer 683-2080) gemodificeerd voor het ZeLL-project. Of dit toestel daadwerkelijk is gelanceerd, is onbekend. Later vloog het onder registratie 20+68 en belandde uiteindelijk in Turkije, waar het tussen 1984 en 1992 als 62-2080 in dienst was bij de Turkse luchtmacht. In 1995 werd het toestel gesloopt.

Inspiratiebron

Uiteindelijk bleek de verticaal startende Starfighter geen succes, mede doordat de NAVO een andere strategie volgde. Toch leidde het project tot verdere studies naar gevechtsvliegtuigen die verticaal konden opstijgen en landen, wat resulteerde in de ontwikkeling van de Hawker Siddeley Harrier en de Lockheed Martin F-35B Lightning II, de versie die verticaal kan opereren.